DỊCH HẠCH
(La Peste)
Albert Camus
NGUYỄN TRỌNG ĐỊNH dịch
Kỳ 11
Ngày thứ năm, đúng hẹn, anh đến dưới cổng lớn nhà thờ, lúc tám giờ kém năm. Không khí còn mát mẻ. Trên bầu trời, vần vũ những đám mây trắng và tròn mà lát nữa, nắng lên sẽ làm tiêu tan ngay trong một lúc. Một mùi ẩm ướt còn phảng phất trên các bãi cỏ tuy đã bị hun khô. Mặt trời, phía sau những ngôi nhà phía đông, chỉ đốt nóng cái mũ trên bức tường Jeanne d'Arc hoàn toàn mạ vàng, dựng trên quảng trường. Đồng hồ điểm tám tiếng. Rambert đi lại mấy bước dưới cái cổng vắng người. Từ trong nhà thờ nghe thoang thoảng có tiếng cầu kinh và mùi rượu cất dưới hầm cùng mùi hương trầm. Bỗng tiếng hát ngừng lại đột ngột. Hàng chục bóng đen nhỏ nhoi ra khỏi nhà thờ và lúp xúp đi về phía thành phố. Rambert bắt đầu sốt ruột. Những bóng đen khác bước lên những bậc tam cấp cao và đi về phía cổng. Anh châm thuốc, nhưng lại nghĩ là có lẽ không nên hút ở chốn này.
Tám giờ mười lăm, đàn oocgơ trong nhà thờ bắt đầu cất lên nhè nhẹ. Rambert bước vào dưới vòm tò vò tối om. Một lúc sau, anh nhìn thấy giữa giáo đường những bóng đen vừa đi qua trước mặt. Tất cả đều tụ tập lại trong một góc, trước một thứ bàn thờ tạm thời trên đặt một bức tượng thánh Roch vừa mới vội vã làm xong ở một xưởng điêu khắc trong thành phố. Quỳ gối, những bóng đen ấy như lại càng thêm co rúm lại, tan biến đi giữa bầu không khí xám xịt, giống như những mảng bóng tối đông đặc lại, rải rác đó đây và cũng chẳng rõ nét rõ hình hơn mấy so với màn sương tù mù chúng nhấp nhô trong đó. Phía trên, mấy cây đàn oocgơ không ngừng biến tấu.
Khi Rambert bước ra thì Gonzalès đang bước xuống bậc tam cấp và đi về phía thành phố.
- Tớ tưởng là cậu đã bỏ đi rồi, hắn nói với anh chàng nhà báo. Như thế là chuyện bình thường.
Hắn thanh minh là hắn chờ bạn theo lời hò hẹn gặp, ở gần đây thôi, lúc tám giờ kém mười. Nhưng hắn chờ mãi hai mươi phút vẫn không thấy.
- Chắc là có một sự trục trặc. Trong công việc chúng tớ, làm không phải bao giờ cũng dễ chịu.
Hắn hẹn một buổi gặp khác, ngày hôm sau, cũng vào tám giờ, trước đài tử sĩ. Rambert thở dài, hất mũ phớt ra sau gáy.
- Chẳng sao đâu, Gonzalès vừa cười vừa kết luận. Cậu cứ nghĩ một chút tới những pha phối hợp, những đợt xuống bóng và chuyền bóng trước khi ghi một bàn thắng.
- Dĩ nhiên, Rambert đáp. Nhưng trận đấu chỉ kéo dài một tiếng rưỡi thôi.
Chỉ có đài tử sĩ Oran là nằm ở nơi có thể nhìn thấy biển, tựa một nơi dạo chơi chạy dọc, trên một quãng ngắn, theo những vách đá thẳng đứng trên bến cảng. Ngày hôm sau, Rambert người đầu tiên đến chỗ hẹn, chăm chú đọc danh sách những người hy sinh ở chiến trường. Mấy phút sau, hai gã đàn ông đến gần, thờ ơ nhìn anh, rồi đến đứng chống tay vào lan can trên con đường và như dồn hết tâm trí vào việc nhìn ngắm cảnh bến cảng hoang vắng. Cả hai tầm vóc như nhau, cả hai cùng mặc quần xanh nước biển và áo tricô hải quân ngắn tay. Rambert đi xa ra chút ít, rồi ngồi xuống một chiếc ghế dài, chậm rãi nhìn theo họ. Chắc hẳn họ không ngoài tuổi hai mươi. Vào lúc đó, Gonzalès tiến về phía anh và xin lỗi:
- Bạn chúng ta kia, hắn nói và đưa anh đến gặp hai chàng trai mà hắn giới thiệu tên là Marcel và Louis. Nhìn chính diện, hai người rất giống nhau và Rambert đoán là hai anh em.
- Đấy, Gonzalès lại nói, bây giờ các bạn đã quen nhau. Phải thu xếp cho xong công việc đi thôi.
Marcel hay Louis, không rõ người nào, bảo là còn hai ngày nữa sẽ đến phiên họ gác trong suốt một tuần và phải chọn ngày thuận lợi nhất. Họ có cả thảy bốn người gác cửa phía tây, trong đó hai người kia là binh sĩ chuyên nghiệp. Không nên đặt vấn đề để họ tham gia vào công việc. Không có gì bảo đảm về phía họ, vả lại họ tham gia thì phải thêm chi phí. Nhưng có thể có vài tối nào đó, hai anh bạn đồng nghiệp ấy bỏ đi một lúc đến buồng sau một tiệm rượu mà họ biết rõ. Marcel hay Louis không biết người nào, bàn với Rambert đến ở nhà họ, gần cửa ô và chờ người đến tìm. Lúc đó, việc ra đi sẽ hết sức dễ dàng. Nhưng phải khẩn trương vì mới đây, có tin sẽ đặt ở mỗi cửa ô hai trạm gác.
Rambert nhận lời. Anh mời họ mấy điếu thuốc còn lại. Một trong hai người từ đầu chưa nói gì, lúc đó lên tiếng hỏi Gonzalès vấn đề phí tổn đã giải quyết chưa và họ có thể nhận tiền ứng trước không.
- Không, Gonzalès đáp, không cần thiết, chỗ bạn bè cả mà. Lúc ra đi sẽ thanh toán.
Họ hẹn nhau một buổi gặp khác, Gonzalès đề nghị hai ngày sau sẽ gặp lại tại bữa ăn tối ở khách sạn Tây Ban Nha. Từ khách sạn, sẽ về đến nhà Marcel và Louis.
- Đêm đầu tiên, hắn bảo Rambert, tớ sẽ cùng đến với cậu.
Ngày hôm sau, trong lúc đi về buồng, Rambert gặp Tarrou trên cầu thang khách sạn.
- Tôi đến gặp Rieux đây, Tarrou nói với anh, ông có cùng đến không?
- Tôi không bao giờ dám chắc là tôi không làm phiền ông ta. Rambert đáp sau một thoáng lưỡng
lự.
- Tôi không nghĩ như vậy, ông ấy nói nhiều về ông với tôi.
Anh chàng nhà báo suy nghĩ:
- Ông này, anh ta nói, nếu sau bữa ăn tối, các ông có rảnh một lát, dù có khuya, thì mời cả hai ông cùng đến quầy rượu khách sạn.
- Cái đó còn tùy thuộc vào ông ta và vào dịch bệnh, Tarrou đáp.
Nhưng lúc mười một giờ đêm, Rieux và Tarrou bước vào cái quầy rượu nhỏ hẹp. Khoảng ba chục người đang chen chúc nhau và nói rất to. Từ bầu không khí im ắng của cái thành phố bị dịch hạch bước tới, hai người mới đến dừng lại, có phần choáng váng. Họ hiểu sự náo động ấy khi thấy người ta vẫn còn bán rượu. Rambert ngồi ở cuối quầy và từ trên ghế đẩu trên cao, ra hiệu cho họ. Hai người đến bên cạnh anh và Tarrou điềm tĩnh đẩy lùi một anh láng giềng ồn ào.
- Các ông không sợ rượu chứ?
- Không, Tarrou đáp, ngược lại.
Rieux hít hít mùi thuốc đắng trong ly rượu. Khó có thể chuyện trò trong cảnh ồn ã này và hình như Rambert chỉ lo uống. Rieux chưa thể đoán là anh ta có say hay không, ở một trong hai chiếc bàn chiếm hết phần còn lại của căn buồng chật hẹp, một viên sĩ quan hải quân, mỗi bên khoác tay một thiếu phụ, kể lại với một anh chàng mập ú, mặt sung huyết, một nạn dịch sốt chấy rận ở Caire: “Người ta lập trại, ông ta nói, cho người bản xứ, với những cái lều cho người bệnh, và tứ phía, một hàng rào lính canh, bọn này bắn vào thân nhân người bệnh khi họ tìm cách lén lút mang đến những liều thuốc cổ truyền. Thật tàn nhẫn, nhưng cũng thật đúng đắn”, ở chiếc bàn thứ hai, câu chuyện của mấy chàng trai ăn mặc lịch sự, không sao hiểu được và bị chìm đi trong điệu nhạc bài Saint James Infirmary[20] tuôn ra từ một chiếc loa tăng âm treo trên cao.
- Ông có mãn nguyện không, Rieux cất cao giọng hỏi.
- Gần đến nơi, Rambert đáp. Có lẽ trong tuần này.
- Tiếc quá! Tarrou thốt lên.
- Sao vậy?
Tarrou nhìn Rieux.
- Ồ! Rieux bảo, Tarrou nói vậy vì nghĩ rằng ở đây ông có thể có ích cho chúng tôi. Nhưng tôi, tôi hiểu rất rõ nguyện vọng ra đi của ông.
Tarrou mời một chầu rượu nữa. Rambert tụt xuống khỏi ghế và lần đầu tiên nhìn anh chính diện:
- Tôi có thể có ích cho các ông trong việc gì?
- Vâng, Tarrou chậm rãi đáp trong lúc với tay cầm ly rượu, vâng, trong các tổ chức y tế của chúng
tôi.
Rambert lấy lại cái vẻ suy tư bướng bỉnh vốn quen thuộc của anh và ngồi lại lên ghế đẩu.
- Ông không thấy các tổ chức y tế ấy có ích sao? Tarrou hỏi sau khi uống cạn ly rượu và đăm đăm nhìn Rambert.
- Rất có ích, anh chàng nhà báo trả lời, rồi cầm ly uống.
Rieux nhận thấy tay anh ta run run. Ông nghĩ là chắc chắn, đúng, chắc chắn, anh ta say bí tỉ rồi.
Ngày hôm sau, khi lần thứ hai bước vào quán ăn Tây Ban Nha. Rambert đi giữa một đám mấy gã đàn ông đã mang ghế ra đặt trước cửa và thưởng thức một buổi chiều rực rỡ khi không khí oi ả mới bắt đầu dịu bớt. Họ hút thuốc mùi hăng hắc. Phía trong, quán ăn hầu như hoang vắng. Rambert đến ngồi ở chiếc bàn cuối phòng, nơi anh đã gặp Gonzalès lần đầu. Anh bảo cô gái hầu bàn là anh chờ bạn. Đã mười chín giờ ba mươi. Dần dà, mấy gã đàn ông trở vào phòng ăn và ngồi vào bàn. Người ta bắt đầu bày bàn và căn buồng thấp lè tè ồn ã tiếng bát đĩa và tiếng trò chuyện râm ran. Đến hai mươi giờ, Rambert vẫn chờ. Đèn bật sáng. Lại có những khách mới đến ngồi vào bàn anh. Anh gọi bữa ăn tối. Hai mươi giờ ba mươi phút, anh ăn xong vẫn không thấy Gonzalès và hai anh chàng thanh niên đâu cả. Anh hút thuốc hết điếu này sang điếu khác. Buồng ăn vắng dần. Ngoài trời, đêm xuống rất nhanh. Một làn gió ấm từ biển thổi vào nâng nhẹ các tấm riđô ở cửa lên. Hai mươi mốt giờ. Rambert thấy buồng ăn không còn một ai và cô gái hầu bàn nhìn anh, vẻ kinh ngạc. Anh trả tiền và bước ra. Trước mặt quán ăn, một tiệm cà phê còn mở cửa. Rambert ngồi trước quầy hàng và quan sát cửa vào quán ăn. Hai mươi mốt giờ ba mươi. Anh trở về khách sạn, không có cách nào tìm gặp được Gonzalès vì không có địa chỉ, lòng bối rối khi nghĩ đến việc phải làm mọi cái từ đầu.
Chính vào lúc đó, khi trong đêm tối chỉ có những chiếc xe cứu thương lướt qua, anh nhận thấy, như anh sẽ thổ lộ với bác sĩ Rieux, là trong suốt thời kỳ này, có thể nói anh đã lãng quên vợ để hoàn toàn dấn mình vào việc tìm kiếm một lối thoát qua những bức tường ngăn cách giữa hai ngƣời. Nhưng cũng chính vào lúc đó, khi mọi con đường đã bị bịt kín, anh lại thấy hình ảnh nàng rạo rực trong tim và đột nhiên đau đớn nhức nhối, anh vội vã chạy về khách sạn mong trốn thoát vết thương lòng khốc liệt, tuy anh vẫn phải mang nó theo trong người và nó đốt cháy hai bên thái dương anh.
Tuy vậy, ngày hôm sau, mới sáng tinh mơ, anh đã đến gặp Rieux hỏi xem làm thế nào để tìm Cottard:
- Tất cả những việc tôi vẫn tiếp tục phải làm, anh nói, là lại lần theo đường dây.
- Tối mai, mời ông đến. Rieux bảo. Tarrou yêu cầu tôi mời Cottard, tôi không hiểu vì sao. Ông ta sẽ đến lúc mười giờ. Mời ông có mặt lúc mười rưỡi.
Hôm sau, khi Cottard đến nhà bác sĩ, thì Tarrou và Rieux đang nói về một ca khỏi bệnh bất ngờ trong cơ quan Rieux.
- Một trên mười. Người bệnh gặp may. Tarrou nói.
- A! Cottard lên tiếng, đâu có phải dịch hạch. Họ cam đoan với hắn là dịch hạch.
- Không thể là dịch hạch khi người bệnh được chữa khỏi. Dịch hạch không tha một ai hết, các ông hẳn cùng biết như tôi.
- Nói chung thì không, Rieux đáp. Nhưng nếu kiên trì thì có khi có thể có những sự bất ngờ.
Cottard cười:
- Có thấy có đâu. Các ông đã nghe những con số tối nay rồi chứ?
Nhìn anh chàng thực lợi với một thái độ khoan dung, Tarrou đáp là anh biết những con số, là tình hình hiện nay nghiêm trọng nhưng điều đó chứng minh cái gì? Nó chứng minh rằng cần có những biện pháp đặc biệt hơn nữa.
- Ồ! Những biện pháp ấy, các ông đã thi hành cả rồi kia mà.
- Đúng, nhưng mỗi người đều phải chịu trách nhiệm về những biện pháp ấy.
Cottard nhìn Tarrou, không hiểu anh muốn nói gì. Anh bèn bảo là có quá nhiều người ngồi không, là dịch bệnh là công việc của mọi người và mỗi người phải làm nghĩa vụ của mình. Các tổ chức y tế mở cửa đón tất cả mọi người.
- Đấy là một quan niệm, Cottard đáp, nhưng chẳng có lợi ích gì hết. Dịch hạch có sức mạnh ghê gớm.
- Chúng ta sẽ rõ, Tarrou kiên nhẫn nói, khi chúng ta đã cố tìm hết mọi cách.
Trong lúc đó, Rieux ngồi ở bàn chép lại các tờ phiếu, Tarrou vẫn nhìn anh chàng thực lợi cựa quậy trên ghế.
- Vì sao ông không đến với chúng tôi, ông Cottard?
Hắn liền đứng dậy, vẻ tự ái, tay cầm chiếc mũ tròn:
- Không phải nghề nghiệp của tôi!
Rồi, với một giọng khoác lác:
- Vả chăng tôi, tôi thấy mình vẫn yên ổn trong khi có dịch hạch, và tôi không thấy vì sao tôi lại phải dính vào cái việc ngăn chặn nó lại.
Tarrou vỗ vỗ trán như thể được một chân lý đột ngột soi sáng:
- A! đúng rồi, tôi quên, không có thế thì ông đã bị bắt rồi.
Cottard giật nảy người lên và bíu chặt lấy ghế như sắp bị ngã. Rieux ngừng viết và nhìn hắn với vẻ nghiêm túc và chăm chú.
- Ai bảo ông thế? hắn kêu lên.
Tarrou tỏ vẻ ngạc nhiên và đáp:
- Chính ông. Hoặc chí ít, bác sĩ và tôi, chúng tôi hiểu như vậy.
Và thấy Cottard bỗng nhiên như lên một cơn điên dại quá sức chịu đựng của hắn và lầm bầm những lời lẽ không đâu vào đâu. Tarrou nói thêm:
- Ông đừng bực bõ. Không phải bác sĩ hay tôi là người tố cáo ông đâu. Chuyện của ông không dính dáng gì tới chúng tôi. Vả lại, chúng tôi chẳng bao giờ ưa cảnh sát cả. Thôi, ông hãy ngồi xuống.
Ngập ngừng một lát, anh chàng thực lợi nhìn chiếc ghế và ngồi xuống. Một lúc sau, hắn thở dài.
- Đấy là một chuyện cũ, hắn thừa nhận, mà họ bới móc trở lại. Tôi nghĩ là nó đã được bỏ qua. Nhưng có một ai đó đã nhắc lại. Họ cho gọi tôi tới và bảo tôi sẵn sàng làm theo mệnh lệnh của họ cho đến khi kết thúc cuộc điều tra. Tôi hiểu là cuối cùng họ sẽ tóm cổ tôi.
- Nghiêm trọng à? Tarrou hỏi.
- Cái đó còn tùy theo cách ông hiểu. Nhưng dẫu sao thì cũng không phải là một vụ giết người.
- Phạt tù hay khổ sai?
Cottard tỏ ra rất rầu rĩ:
- Phạt tù, nếu tôi gặp may…
Nhưng một lúc sau, hắn nói tiếp, vẻ hung hăng:
- Một sự lầm lẫn thôi. Ai lại chẳng lầm lẫn. Và tôi không sao chịu nổi cái ý nghĩ lại bị bắt đi vì cái đó, bị xa cách nhà cửa, phải rời bỏ thói quen, cách biệt tất cả những người quen thuộc.
- A! chính vì thế mà ông đã đặt ra cái chuyện thắt cổ? Tarrou hỏi:
- Đúng, một sự dại dột, quả là như thế.
Lần đầu tiên, Rieux cất tiếng và bảo Cottard là ông hiểu nỗi lo lắng của hắn, nhưng có thể mọi thứ sẽ được thu xếp ổn thỏa.
- Ồ! lúc này, tôi biết là tôi chẳng có gì phải sợ hết.
- Tôi thấy rồi, Tarrou nói, ông sẽ chẳng tham gia các tổ chức của chúng tôi đâu.
Xoay xoay chiếc mũ trong tay, Cottard ngước lên Tarrou một ánh mắt ngập ngừng:
- Không nên giận tôi.
- Chắc chắn là không. Nhưng ít nhất, Tarrou vừa mỉm cười vừa nói, ông cũng đừng tìm cách cố tình gieo rắc vi trùng đấy.
Cottard thanh minh là hắn không muốn có dịch hạch, là dịch hạch tự nhiên mà đến và không phải lỗi của hắn nếu lúc này dịch hạch khiến cho công việc của hắn được thu xếp ổn thỏa. Và khi Rambert bước tới ngoài cửa, thì Cottard nói thêm, giọng hết sức quả quyết:
- Vả lại, tôi nghĩ rằng các ông chẳng đi tới đâu cả.
Rambert được biết là Cottard không rõ địa chỉ của Gonzalès, nhưng anh vẫn có thể trở lại tiệm cà phê. Họ hẹn gặp nhau ngày mai. Và khi Rieux tỏ ý muốn được biết tình hình, Rambert mời ông cùng với Taroru đến buồng anh cuối tuần vào bất kỳ giờ nào buổi tối.
Sáng hôm sau, Cottardvà Rambert đến tiệm cà phê và để lại giấy hẹn Garcia tối hôm đó, hoặc ngày hôm sau nếu hắn bận. Tối đến, họ chờ hắn, nhưng không gặp. Hôm sau, Garcia tới. Hắn im lặng nghe Rambert kể lại tình hình. Hắn không nắm được sự thể, nhưng có biết là người ta đã đóng cửa từng khu phố trọn vẹn để tiến hành kiểm tra tại chỗ trong hai mươi bốn tiếng. Có thể Gonzalès và hai gã thanh niên không vượt qua được trạm kiểm soát. Nhưng hắn chỉ có thể một lần nữa tổ chức cho họ gặp lại Raoul. Dĩ nhiên, không thể trước hai ngày.
- Tôi thấy, Rambert nói, phải làm lại từ đầu.
Hai ngày sau, ở một góc phố, Raoul khẳng định giả thuyết của Garcia: những khu phố phía cuối thành phố đều bị cấm cửa. Phải gặp lại Gonzalès. Hai ngày sau nữa, Rambert ăn tối với tay cầu thủ bóng đá.
- Thật là ngốc, hắn nói. Nhẽ ra phải thỏa thuận về cách gặp lại nhau.
Rambert cũng nghĩ như vậy.
- Sáng mai, chúng ta sẽ đến nhà hai thằng nhỏ, chúng ta sẽ cố gắng thu xếp cho xong.
Ngày hôm sau, hai thằng nhỏ không có nhà.
Gonzalès viết giấy để lại, hẹn gặp họ mười hai giờ trưa hôm sau, tại quảng trường trường trung học. Và Rambert trở về khách sạn. Nét mặt anh làm Tarrou ngạc nhiên khi gặp anh buổi chiều hôm đó.
- Không ổn phải không? Tarrou hỏi anh.
- Vì phải cố gắng làm lại từ đầu, Rambert đáp.
Và lại mời Tarrou lần nữa:
- Mời các ông tới tối nay.
Buổi tối, khi Rieux và Tarrou bước vào phòng Rambert thì anh ta đang nằm dài. Anh đứng dậy, rót đầy rượu vào cốc đã chuẩn bị sẵn. Tay cầm ly rượu, Rieux hỏi anh đã tìm đúng đường chưa. Anh chàng nhà báo đáp là anh phải làm lại một vòng hoàn chỉnh, phải trở lại điểm xuất phát ban đầu, và nay mai sẽ có buổi hẹn gặp cuối cùng. Anh ta uống và nói thêm:
- Dĩ nhiên, họ sẽ không tới.
- Không nên làm thành một nguyên tắc, Tarrou bảo.
- Ông chưa hiểu, Rambert đáp và nhún vai.
- Cái gì vậy?
- Dịch hạch.
- A! Rieux thốt lên.
- Không, ông không hiểu rằng vấn đề là phải bắt đầu lại.
Rambert bước đến một góc buồng và mở nắp một chiếc máy hát nhỏ.
- Đĩa hát gì thế? Tarrou hỏi. Tôi biết rồi đấy.
Rambert đáp là bài hát Saint James Infirmary.[20]
Đĩa hát vừa quay được một nửa thì bỗng nghe hai tiếng súng vang lên từ xa.
- Chắc bắn chó hay bắn theo người bỏ trốn, Tarrou lên tiếng.
Một lát sau, đĩa hát quay hết vòng và tiếng còi một chiếc xe cứu thương nổi lên, lớn dần, nghe rõ phía ngoài cửa sổ khách sạn, bé đi rồi tắt hẳn.
- Bài hát ấy thật ảo não, Rambert nói. Thế mà đến hôm nay, tôi đã nghe tới lần thứ mười.
- Ông thích nó đến thế kia à?
- Không, nhưng tôi chỉ có cái đĩa ấy thôi.
Và một lát sau:
- Tôi xin nói là phải bắt đầu trở lại.
Anh hỏi Rieux tình hình các tổ chức y tế hoạt động ra sao. Có năm kíp làm việc. Họ hy vọng tổ chức những kíp khác. Anh chàng nhà báo ngồi xuống giường và như chăm chú về mấy cái móng tay của mình. Rieux ngắm cái bóng ngắn và lực lưỡng của anh thu lu lại trên mép giường. Bỗng nhiên ông cảm thấy Rambert nhìn mình.
- Bác sĩ biết đấy, anh nói, tôi nghĩ nhiều tới tổ chức của các ông. Sở dĩ tôi không tham gia cùng các ông, là vì tôi có những lý do riêng. Ngoài ra, tôi nghĩ là tôi có thể làm hết sức mình, tôi đã tham gia chiến tranh ở Tây Ban Nha.
- Ở phía nào? Tarrou hỏi.
- Phía những người bại trận. Nhưng từ đó, tôi có suy nghĩ chút đỉnh.
- Suy nghĩ về cái gì? Tarrou lại hỏi.
- Về lòng dũng cảm. Giờ đây, tôi hiểu là con người có thể có những hành động cao cả. Nhưng nếu ai đó không thể có một tình cảm lớn, thì tôi không lưu tâm tới anh ta.
- Tôi có cảm tưởng là con người có thể làm tất cả mọi cái, Tarrou nói.
- Không, con người không thể đau khổ hay sung sướng mãi. Vì vậy không thể làm nên trò trống gì cả.
Anh nhìn hai người, rồi hỏi tiếp:
- Thế nào, ông Tarrou, ông có thể chết vì một tình yêu được không?
- Tôi không rõ, nhưng bây giờ thì có lẽ không.
- Thế đấy. Và ông có thể chết vì một ý tưởng, điều đó rõ như ban ngày. Còn tôi, tôi chán lắm rồi những người chết vì một ý tưởng. Tôi không tin chủ nghĩa anh hùng, tôi biết cái đó là dễ và tôi hiểu là nó làm chết người. Cái mà tôi quan tâm, là ở chỗ người ta được sống và người ta được chết vì cái người ta yêu.
Rieux chăm chú lắng nghe anh chàng nhà báo. Vẫn không ngớt nhìn anh, ông khẽ khàng nói:
- Con người không phải là một ý tưởng, ông Rambert ạ.
Anh chàng nhà báo nhảy từ trên giường xuống, nét mặt bừng bừng một ngọn lửa say mê:
- Con người là một ý tưởng, một ý tưởng ngắn ngủi, từ khi nó quay lưng lại tình yêu. Và đúng là chúng ta không còn có thể yêu. Chúng ta hãy nhẫn nhục, thưa bác sĩ. Chúng ta hãy chờ tới lúc có thể yêu và nếu quả thật không thể được, thì chúng ta hãy chờ sự giải thoát chung mà không chơi cái trò anh hùng. Tôi, tôi không đi xa hơn.
Rieux đứng dậy, vẻ mệt mỏi đột ngột.
- Ông có lý, ông Rambert ạ, hoàn toàn có lý, và tôi không muốn, vì bất cứ cái gì trên đời này, khuyên ông không làm cái điều ông sắp làm, cái điều tôi cho là đúng và tốt. Nhưng tôi vẫn phải nói với ông là không có vấn đề anh hùng trong tất cả cái này. Mà là vấn đề trung thực. Ý tưởng này có thể làm ngƣời ta buồn cười đấy, nhưng cách duy nhất để chống lại dịch hạch, là lòng trung thực.
- Lòng trung thực là cái gì? Rambert hỏi, vẻ bỗng nhiên trở nên nghiêm túc.
- Tôi không rõ nói chung nó là cái gì. Nhưng trong trường hợp của tôi, tôi biết lòng trung thực là ở chỗ làm nghề nghiệp của mình.
- A! Rambert giận dữ nói, tôi không biết nghề của tôi là nghề gì. Phải chăng tôi đã lầm lẫn trong lúc chọn tình yêu?
Rieux ngoảnh mặt về phía anh, cao giọng nói:
- Không, ông không lầm lẫn.
Rambert nhìn hai người, vẻ suy tư.
- Hai ông, tôi nghĩ là hai ông không có gì phải mất trong tất cả cái đó. Như thế, dễ đứng về phía tốt hơn.
Rieux uống cạn ly rượu.
- Thôi ta đi, ông nói, chúng tôi có việc.
Ông bước ra cửa.
Tarrou bước theo ông, nhưng ra tới cửa, lại hình như thay đổi ý kiến, quay lại phía anh chàng nhà báo và nói:
- Ông có biết là bà vợ Rieux đang ở một nhà dưỡng bệnh cách đây mấy trăm cây số không?
Rambert phác một cử chỉ ngạc nhiên nhưng Tarrou đã đi ra.
Hôm sau, mới sáng sớm, Rambert đã gọi điện cho bác sĩ Rieux:
- Ông có nhận tôi làm việc với ông cho tới khi tôi tìm được cách ra khỏi thành phố không?
Đầu giây bên kia, im lặng một lát, và sau đó:
- Có, ông Rambert ạ. Cảm ơn ông.
-------------------
[20] Bài hát Bệnh viện Thánh James của người Anh.
|