TIN VẮN

Ngày 9 – 6 – 2023

* Đối thoại nhân quyền thường niên giữa Liên minh châu Âu (EU) và Việt Nam diễn ra hôm 9/6, chỉ vài ngày sau khi Việt Nam bắt giữ nhà hoạt động môi trường nổi tiếng Hoàng Thị Minh Hồng. Giới nhân quyền nhận định rằng vụ bắt giữ này cho thấy Việt Nam không thực sự coi trọng cuộc đối thoại này. Ông Phil Robertson, Phó Giám đốc Tổ chức Theo dõi Nhân quyền (HRW) khu vực châu Á nói với BBC trước thềm cuộc đối thoại rằng ông không chắc EU có thể đưa ra được một tuyên bố cứng rắn nào với Việt Nam vì nhân quyền nay đã trở thành ‘vấn đề thứ yếu’ trong chính sách của EU đối với Hà Nội.

* Trung Quốc muốn hạn chế việc sử dụng các tính năng chia sẻ tệp tin di động như AirDrop và Bluetooth trong một động thái nhằm mở rộng bộ máy kiểm duyệt. Cơ quan quản lý internet Trung Quốc hôm 6/6 đã mở một cuộc tham vấn cộng đồng kéo dài một tháng về các đề xuất này. Họ muốn các nhà cung cấp dịch vụ ngăn chặn việc truyền bá thông tin bất hợp pháp và “không mong muốn”, cùng với nhiều nội dung khác. Các nhà hoạt động lo sợ rằng điều này sẽ cản trở khả năng vận động người dân hoặc chia sẻ thông tin của họ.

* Các cuộc phản công của Ukraine ở khu vực trọng điểm phía nam Zaporizhzhia đang tiếp tục diễn ra, các quan chức Nga và các blogger quân sự cho biết. Họ cũng nói về giao tranh ác liệt ở các khu vực đó, rằng quân đội Ukraine – được hỗ trợ bởi xe tăng, pháo binh và drone – đang cố gắng tiến về phía nam thị trấn Orikhiv trong đêm hành quân thứ hai. Một quan chức quốc phòng cấp cao của Ukraine cho biết kẻ thù đang “tích cực phòng thủ”. Một số chuyên gia quân sự cho biết trọng tâm của cuộc phản công được chờ đợi từ lâu của Ukraine sẽ là Zaporizhzhia.

* Nhật Bản chi số tiền lớn cho việc sản xuất chip tiên tiến với Công ty Sản xuất Chất bán dẫn Đài Loan, doanh nghiệp sẽ xây dựng nhà máy thứ hai tại nước này. Nhật Bản có kế hoạch bơm một lượng lớn tiền mặt vào lĩnh vực bán dẫn để xây dựng lại ngành công nghiệp trong nước với sự hỗ trợ từ công ty Đài Loan, theo South China Morning Post ngày 9/6 . Các nhà phân tích cho rằng cuộc cách mạng sắp tới sẽ khác với lần đầu tiên Nhật Bản thống trị lĩnh vực vi mạch, với việc Tokyo muốn xây dựng liên minh với các chính phủ và công ty nước ngoài, bao gồm cả các công ty châu Âu.

* Theo các nhà nghiên cứu, nước Mỹ những ngày qua đã trải qua tình trạng ô nhiễm không khí tồi tệ nhất do cháy rừng trong lịch sử ghi nhận gần đây. Theo một nghiên cứu được chia sẻ với Guardian, khói từ các vụ cháy rừng ở Canada khiến người Mỹ phải tiếp xúc với mức độ ô nhiễm không khí tồi tệ nhất do cháy rừng kể từ khi dữ liệu được thu thập năm 2006. Ông Marshall Burke, một nhà khoa học môi trường tại Đại học Stanford, người đứng đầu công trình nghiên cứu, cho biết: “Thật kinh khủng. Chúng tôi đã phải kiểm tra 4 lần để chắc chắn điều này đang xảy ra. Chúng tôi chưa từng thấy điều gì như thế này ở bờ Đông trước đây. Đây là một sự kiện lịch sử”.

* Ông Putin nói Nga sẽ triển khai vũ khí hạt nhân đến Belarus đầu tháng 7, sau khi hoàn tất quá trình chuẩn bị cơ sở hạ tầng. Ông chủ Điện Kremlin cho biết sẽ thảo luận hàng loạt vấn đề với Tổng thống Lukashenko trong cuộc gặp. “Nhìn chung tình hình đang ổn định, thậm chí tôi có thể nói rằng mọi chuyện đều tốt. Sẽ có nhiều đề tài thảo luận và đó sẽ là những gì chúng tôi làm trong ngày”, Tổng thống Putin nói với các phóng viên.

* Người đàn ông gốc Syria đâm dao trong công viên ở thành phố Annecy, Pháp, khiến bốn trẻ em và hai người lớn bị thương hôm nay. Các nhân chứng cho biết người đàn ông, mặc chiếc áo sơ mi dài tay màu đen và quần soóc, cầm dao chạy quanh công viên bên hồ Annecy ở thành phố cùng tên nằm gần biên giới Pháp – Thụy Sĩ và tấn công những người xung quanh, trước khi bị cảnh sát khống chế. Nghi phạm được xác định là người đàn ông Syria ngoài 30 tuổi, được cấp quy chế tị nạn ở Thụy Điển hồi tháng 4, theo cảnh sát Pháp.

Ngày 8 – 6 – 2023

* Cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump đã bị đại bồi thẩm đoàn liên bang truy tố vì lưu giữ các tài liệu mật của chính phủ và cản trở công lý, Reuters đưa tin, dẫn một nguồn tin nắm rõ chi tiết. Các cơ quan truyền thông lớn của Mỹ, dẫn các nguồn tin khác nhau, xác nhận thông tin này trong khi họ đang tìm hiểu chi tiết các cáo buộc là gì. “Cáo trạng, được đệ trình tại Tòa án Liên bang ở Miami, là lần đầu tiên trong lịch sử của Mỹ một cựu tổng thống đối mặt với cáo trạng liên bang,” bản tin trên trang nhất của báo The New York Times viết.

* Vài tuần sau vụ Ai Cập phản đối hãng phim Netflix dựng phim với Nữ hoàng Cleopatra của Ai Cập cổ đại như một người da đen, chính quyền Ai Cập vừa cấm một nhóm khảo cổ Hà Lan vì “xuyên tạc lịch sử”. Vụ việc xảy ra trong cuộc tranh luận ở Phương Tây chịu ảnh hưởng của thuyết “Africocentric” – coi châu Phi đen là trung tâm văn minh cổ đại, thay vì Ai Cập vốn thuộc khu vực văn minh Địa Trung Hải. Một triển lãm đề cao thuyết Lục địa Đen này ở Bảo tàng Quốc gia về Khảo cổ học, Leiden, Hà Lan đã khiến chính quyền Ai Cập từ chối cấp giấy phép khai quật một điểm khảo cổ tại quốc gia nói tiếng Ả Rập.

* Ủy ban Sự thật và Hòa giải Hàn Quốc ngày 8/6 cho biết sẽ điều tra thêm 237 trường hợp những người được nhận làm con nuôi gốc Hàn tình nghi lai lịch của họ bị chỉnh sửa để tạo điều kiện cho họ được nhận làm con nuôi ở Âu Châu và Hoa Kỳ.

* Các trường học trên khắp vùng Bờ Đông Hoa Kỳ đã hủy bỏ các hoạt động ngoài trời, giao thông hàng không bị chậm lại và hàng triệu người Mỹ được khuyến cáo hãy ở trong nhà hôm thứ Tư 7/6 khi khói từ các đám cháy rừng ở Canada dạt về phía nam, bao phủ các thành phố trong màn sương khói dày đặc màu vàng.

* Một cuộc thăm dò của Reuters/Ipsos cho thấy tỷ lệ ủng hộ của công chúng dành cho Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden trong những ngày gần đây ở mức 41%, gần với mức thấp nhất trong nhiệm kỳ tổng thống của ông nhưng ít thay đổi sau cuộc đàm phán căng thẳng với các nghị sĩ Cộng hòa trong quốc hội về khoản nợ của chính phủ liên bang. Cuộc thăm dò kéo dài bốn ngày, kết thúc hôm 5/6, cho thấy mức độ tín nhiệm đối với ông Biden đã tăng nhẹ so với tháng trước. Tháng trước, 40% số người được hỏi cho biết họ tán thành thành tích của ông kể từ khi ông nhậm chức vào tháng 1 năm 2021.

* Indonesia, nước đang giữ chức Chủ tịch khối ASEAN, cho biết hôm thứ Năm 8/6 rằng khối của các nước Đông Nam Á sẽ tổ chức cuộc diễn tập quân sự chung lần đầu tiên từ trước đến nay ở Biển Đông, là cuộc diễn tập an ninh đa phương mới nhất vào thời điểm căng thẳng gia tăng và có những bất ổn trong khu vực.

* Nền kinh tế Khu vực đồng tiền chung châu Âu (Eurozone) đã rơi vào tình trạng suy thoái trong ba tháng đầu năm 2023.Số liệu từ Eurostat – cơ quan thống kê Liên minh châu Âu (EU), cho thấy GDP của Eurozone đã giảm 0,1% trong quý đầu tiên của năm 2023 và ba tháng cuối cùng của năm 2022. Hai quý suy giảm GDP liên tiếp được định nghĩa là suy thoái kỹ thuật. Các nền kinh tế Eurozone đã trải qua một năm đầy thách thức khi giá năng lượng tăng dẫn tới lạm phát leo thang. Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) đã thực hiện các đợt tăng lãi suất tổng cộng là 3,75 điểm phần trăm kể từ tháng 7/2022 để kiềm chế lạm phát.

Ngày 7 – 6 – 2023

* Sáng thứ hai đầu tuần này, một công ty sản xuất các linh kiện cơ khí thuộc Khu công nghiệp Yên Phong, Bắc Ninh vắng lặng như tờ. Toàn bộ 300 công nhân nhận được thông báo nghỉ vì công ty mất điện nguyên ngày. Anh Hưng (đã đổi tên), nhân viên của công ty này nói với BBC đây là lần đầu tiên tất cả công nhân được nghỉ trong 24 tiếng và chờ thông báo làm bù vì điện bị cắt từ 8:00 ngày 5/6 đến 8:00 ngày 6/6. Gần đó, hàng loạt khu công nghiệp ở các tỉnh Bắc Ninh và Bắc Giang đang phải đối mặt với tình trạng mất điện toàn bộ, Reuters dẫn lời của hai giới chức đầu tư địa phương giấu tên cho biết. Tình trạng cắt điện luân phiên kéo dài nhiều giờ đồng hồ đang diễn ra ở rất nhiều khu công nghiệp lẫn các khu dân cư trong thời tiết nắng nóng cao điểm.

* Liên Hiệp Quốc cảnh báo việc phá hủy con đập lớn ở Ukraine sẽ gây ra “hậu quả cực kỳ nghiêm trọng và ảnh hưởng sâu rộng đến hàng ngàn người”. Giám đốc viện trợ của Liên Hiệp Quốc, Martin Griffiths, cho biết quy mô của thảm họa tại đập Kakhovka ở miền nam Ukraine sẽ trở nên rõ ràng trong những ngày tới. Hàng ngàn người phải chạy đi lánh nạn sau khi nhà của họ bị ngập lụt trong khu vực đang xảy ra chiến sự. Có những lo ngại mực nước có thể tăng cao hơn nữa. Ukraine và Nga cáo buộc nhau cho vụ nổ con đập hôm thứ Ba 6/6.

* Quân đội Ukraine đã tiến được 1.100 mét gần thành phố Bakhmut ở miền đông trong 24 giờ qua, Kiev cho biết hôm thứ Tư (7/6), bước tiến đầu tiên được báo cáo kể từ khi Nga nói Ukraine bắt đầu phản công. Moscow cho biết trong tuần này, Kiev đã tiến hành một loạt cuộc tấn công vào khu vực bị chiếm đóng một phần ở Donetsk, mà họ nói họ đã ngăn chặn và mô tả chúng là sự khởi đầu của cuộc phản công theo kế hoạch của Ukraine.

* Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken sẽ tới Trung Quốc để đàm phán trong những tuần tới, một quan chức cho biết hôm thứ Ba (6/6), vài tháng sau khi nhà ngoại giao hàng đầu của Washington hủy bỏ chuyến đi đã lên kế hoạch vì một khinh khí cầu do thám Trung Quốc bay ngang qua Hoa Kỳ. Chuyến thăm được Washington dự định là một bước quan trọng hướng tới điều mà Tổng thống Joe Biden gọi là “sự tan băng” trong quan hệ giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.

* Air India hôm thứ Tư (7/6) cử một máy bay đi đón những hành khách đáp chuyến bay từ Delhi đến San Francisco đã bị chuyển hướng đến vùng Viễn Đông của Nga sau khi chiếc máy bay Boeing 777 của họ gặp trục trặc về động cơ, Bộ trưởng Hàng không Ấn Độ cho biết. 216 hành khách và phi hành đoàn 16 người trên chuyến bay hôm thứ Ba đã được chuyển đến chỗ ở tạm thời, do những hạn chế về cơ sở hạ tầng tại sân bay Magadan xa xôi, hãng hàng không cho biết trong một tuyên bố.

* Thủ tướng Hun Sen của Campuchia đề nghị nước láng giềng Việt Nam bắt giữ ông Sam Rainsy, nhân vật đối lập nổi danh ở Campuchia, nếu ông ấy nhập cảnh vào Việt Nam, theo một bài đăng hôm 7/6 trên trang Facebook chính thức của vị thủ tướng, có hơn 14 triệu người theo dõi. Ông Hun Sen cũng cảnh báo rằng hai nước “sẽ có vấn đề” nếu Việt Nam không làm như vậy, hai báo Campuchia đưa tin cùng ngày.

* Cựu Phó Tổng thống Mike Pence, người đã trung kiên phục vụ ông Donald Trump nhưng sau đó đã quay lưng lại với ông sau cuộc tấn công vào Điện Capitol của Hoa Kỳ năm 2021, đã chính thức thách thức sếp cũ của mình cho vị trí ứng cử viên tổng thống của Đảng Cộng hòa vào thứ Tư (7/6).

* Một nghiên cứu được công bố hôm 6/6 đã cảnh báo Bắc Băng Dương sẽ trở thành một vùng biển không có băng ở thời điểm sớm hơn một thập kỷ so với dự đoán của các chuyên gia. Nghiên cứu dự đoán khu vực Bắc Băng Dương sẽ không còn tình trạng đóng băng trong các tháng 9 của những năm 2030, CNN đưa tin. Ngay cả khi thế giới có các bước cắt giảm mạnh phát thải khí nhà kính, vùng biển xung quanh Bắc Cực vẫn sẽ có mùa hè không có băng kể từ những năm 2050.

* Neom, một thành phố hoàn toàn mới đang được xây dựng trên bờ biển Đỏ ở Saudi Arabia, đã đạt được thỏa thuận trị giá hơn 21 tỷ riyal (5,6 tỷ USD) với một nhóm nhà đầu tư địa phương. Bloomberg dẫn một tuyên bố cho biết 4 công ty địa phương này sẽ phát triển nhà ở tạm thời và cơ sở vật chất cho 95.000 người theo thỏa thuận hợp tác công tư. Bốn công ty bao gồm Alfanar Global Development, Almutlaq Real Estate Investment Company, Nesma Holding và Tamasuk. Nesma là một trong nhóm nhà thầu mà Quỹ Đầu tư Công – chủ sở hữu của Neom – đã đầu tư vào đầu năm nay, vì quỹ này dường như muốn giúp thúc đẩy khả năng của ngành trong việc xây dựng các dự án lớn mới.

Ngày 6 – 6 – 2023

* Nga tuyên bố đã đẩy lùi một cuộc tấn công của các chiến binh vượt biên giới từ Ukraine vào vùng Belgorod, trong một “chiến dịch chống khủng bố”. Phía Nga nói quân nổi dậy là “những kẻ phá hoại” người Ukraine, nhưng các quan chức Ukraine thì nói họ là công dân Nga từ hai nhóm bán quân sự chống Kremlin được gọi là Quân đoàn tình nguyện Nga và Quân đoàn Tự do của Nga. Các nhà phân tích quân sự cho rằng cả hai nhóm này có thể đã nhận được rất nhiều sự trợ giúp từ các lực lượng vũ trang và cơ quan tình báo của Ukraine cho những hoạt động của họ.

* Nhà Trắng hôm 5/6 cho hay cuộc đụng độ nguy hiểm giữa các lực lượng Mỹ và Trung Quốc tại eo biển Đài Loan và Biển Đông phản ánh sự hung hăng ngày càng gia tăng của quân đội Trung Quốc – điều có thể gây sai sót khiến ‘có thể có người bị thương’. Những lời cảnh báo gay gắt của Washington được đưa ra sau khi Hải quân Hoa Kỳ phát một video hôm 4/6 cho thấy cái mà họ gọi là ‘tương tác không an toàn’ trên eo biển Đài Loan, trong đó một tàu chiến Trung Quốc cắt ngang trước mặt một tàu khu trục Mỹ trên tuyến đường biển nhạy cảm này.

* Ukraine ngày 6/6 gọi Nga là một quốc gia khủng bố tại tòa án hàng đầu của Liên hiệp quốc khi các phiên điều trần bắt đầu trong vụ kiện về việc Moscow ủng hộ phe ly khai thân Nga bị cáo giác bắn hạ chuyến bay MH17 của Malaysia Airlines vào năm 2014. Đây là lần đầu tiên luật sư của Ukraine và Nga gặp nhau tại Tòa án Công lý Quốc tế ICJ, còn được gọi là Tòa án Thế giới, kể từ khi Moscow tiến hành cuộc xâm lược toàn diện vào Ukraine hôm 24/2/2022. Các toán pháp lý với hàng chục đại diện đã được mỗi bên cử đến.

* Iran hôm 6/6 giới thiệu tên lửa đạn đạo siêu thanh đầu tiên do Iran sản xuất, theo lời mô tả của các quan chức nước này, hãng thông tấn chính thức IRNA đưa tin. Đây được xem là một thông báo có khả năng làm tăng mối lo ngại của phương Tây về khả năng tên lửa của Tehran, theo Reuters. Truyền thông nhà nước Iran công bố hình ảnh tên lửa Fattah tại một buổi lễ có sự tham dự của Tổng thống Ebrahim Rahisi và các chỉ huy Lực lượng Vệ binh Cách mạng tinh nhuệ của Iran.

* Ukraine hôm thứ Ba (6/6) kêu gọi Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc họp khẩn cấp để thảo luận “cuộc tấn công khủng bố của Nga”, theo cách gọi của họ, vào đập Kakhovka ở miền nam Ukraine. Ukraine cũng nói rằng họ muốn hội đồng quản trị của cơ quan giám sát hạt nhân thuộc Liên Hiệp Quốc thảo luận về vụ việc và yêu cầu có các biện pháp trừng phạt quốc tế mới đối với Nga, đặc biệt là đối với ngành công nghiệp tên lửa và lĩnh vực hạt nhân của Nga.

* Chủ tịch Việt Nam Võ Văn Thưởng hôm thứ Hai 5/6 tiếp Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam Marc E. Knapper, trong buổi tiếp, hai bên thảo luận về nhiều vấn đề song phương. Cổng thông tin chính phủ (VGP News) đăng một bài viết của Thông tấn xã Việt Nam (TTXVN), trong đó dẫn lời ông Thưởng “đề nghị hai bên mở rộng hơn nữa hợp tác quốc phòng, an ninh”, bao gồm cả việc khắc phục hậu quả chiến tranh, “nhất là xử lý ảnh hưởng chất độc da cam/dioxin tại Việt Nam”.

* Một tàu nghiên cứu của Trung Quốc và các tàu hộ tống, hoạt động gần một tháng trong vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Việt Nam ở Biển Đông, vừa rời vùng biển này vào tối thứ Hai (5/6), Reuters dẫn thông tin từ các chuyên gia theo dõi tàu cho biết, ngay sau cuộc hội đàm cấp cao giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc.

* Đập Nova Kakhovka ở Kherson có vai trò quan trọng chiến lược ở miền nam Ukraine. Hiện cả Ukraine và Nga đều đang đổ lỗi cho nhau về việc gây ra vụ vỡ đập sáng 6-6. Con đập bắc qua sông Dnipro của Ukraine, giữ lại một hồ chứa nước khổng lồ. Nó được xây dựng vào năm 1956 như một phần của Nhà máy thủy điện Kakhovka. Ngay sau khi con đập bị nổ tung, người đứng đầu vùng Kherson đã kêu gọi người dân sơ tán khỏi khu vực và cảnh báo rằng “nước sẽ đạt mức nguy hiểm trong 5 giờ nữa”.

* Vết nứt trên đập thủy điện Nova Kakhovka ở Ukraine ngày càng rộng trong khi nhà máy thủy điện tại đây coi như bị “phá hủy hoàn toàn”. Về nhà máy thủy điện Kakhovka, truyền thông Ukraine đưa tin nhà máy điện này đã bị “phá hủy hoàn toàn” do nổ bên trong phòng chứa động cơ nằm trên con đập. Nga cũng nói rằng sẽ phải xây dựng lại hoàn toàn nhà máy này.

* Mỹ vẫn có lực lượng hải quân mạnh nhất thế giới, nhưng không phải lớn nhất. Với tốc độ đóng tàu “như gà đẻ trứng”, Trung Quốc đang sở hữu nhiều chiến hạm nhất. Một số chuyên gia ước tính Trung Quốc có thể đóng ba tàu chiến trong thời gian Mỹ đóng một chiếc. Vài chiến hạm mặt nước của Hải quân Quân giải phóng nhân dân Trung Quốc (PLAN) cũng được cho là có hỏa lực mạnh hơn những loại tàu tương tự của Mỹ. Để bắt kịp Trung Quốc và chuẩn bị cho viễn cảnh xung đột, Mỹ đang nghiên cứu nhiều cách làm chưa có tiền lệ.

* Theo Hãng tin AFP, ngày 5-6, Bộ Quốc phòng Nga tuyên bố: “Kẻ thù đã phát động tấn công quy mô lớn vào 5 khu vực trên chiến trường phía nam Donetsk”. Matxcơva khẳng định đã ngăn chặn tất cả các cuộc tấn công ấy, tiêu diệt tổng cộng “1.500 binh lính” và phá hủy hơn 100 xe bọc thép. Những con số này nhanh chóng bị ông chủ Tập đoàn lính đánh thuê Wagner Yevgeny Prigozhin gọi là “mộng tưởng hoang đường” trong phát biểu vào sáng sớm 6-6.

* Cựu phó tổng thống Mỹ Mike Pence tuyên bố gia nhập cuộc đua vào Nhà Trắng ngày 5-6, đưa ông vào thế đối đầu với cựu tổng thống Donald Trump. Cuộc cạnh tranh giành suất ứng viên tổng thống chính thức của Đảng Cộng hòa ngày càng nhộn nhịp. Cựu phó tổng thống Mike Pence là người mới nhất gia nhập. Hãng tin Reutes dẫn các nguồn thạo tin tiết lộ ông Mike Pence sẽ khởi động chiến dịch tranh cử của mình bằng một đoạn video và một bài phát biểu tại bang Iowa ngày 7-6. Hiện chiến dịch tranh cử của cựu phó tổng thống chưa đưa ra bình luận gì.

Ngày 5 – 6 – 2023

* Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden hôm thứ Bảy đã ký thành luật dự luật đình chỉ mức giới hạn nợ của chính phủ Hoa Kỳ cho đến tháng 1 năm 2025 và tránh khả năng xảy ra vỡ nợ nghiêm trọng chỉ vài ngày trước khi chính phủ hết tiền mặt để thanh toán các hóa đơn. Ông Biden ký thành luật hai ngày trước ngày thứ hai, thời điểm Bộ Tài chính đã nói rằng chính phủ sẽ không có đủ tiền để thanh toán tất cả các hóa đơn.

* Hoa Kỳ điều động các máy bay chiến đấu F-16 trong một cuộc rượt đuổi siêu thanh nhằm vào một máy bay hạng nhẹ sau khi một phi công không phản ứng, xâm phạm không phận xung quanh thủ đô Washington D.C. và sau đó chiếc máy bay nhỏ này đâm xuống vùng núi ở Virginia, Reuters dẫn lời các quan chức cho biết hôm 4/6. Cảnh sát bang Virginia cho biết không có người sống sót nào được tìm thấy tại địa điểm máy bay rơi. Các máy bay chiến đấu đã gây ra một tiếng nổ siêu thanh trên bầu trời thủ đô Hoa Kỳ khi chúng truy đuổi chiếc Cessna Citation vi phạm, các quan chức cho biết, khiến người dân ở khu vực Washington kinh hoàng.

* Trong động thái mới nhất để giải quyết phần nào cuộc khủng hoảng di dân trái phép, chính phủ Anh cho biết họ đã mua hay tàu thủy cũ để làm “trung tâm tạm cư nổi”, ngoài khơi. Chừng 1000 người nhập cư bằng thuyền phao từ châu Âu vào Anh sẽ bị đưa ra các “khách sạn nổi” nói trên, tuy thủ tướng Rishi Sunak chưa tiết lộ địa điểm. Việc đưa di dân không giấy tờ, gồm cả người xin tỵ nạn, vào các nhà nghỉ, trại lính cũ, khách sạn ở Anh thường bị cộng đồng địa phương phản đối. Nay đem họ ra ngoài khơi, cho trọ trong các tàu thuyền bỏ neo gần bờ “sẽ giải toả gánh nặng lên các cộng đồng dân cư”, ông Sunak nói.

* Các nhóm lừa đảo trên mạng ‘chặt chém’ học sinh Anh hàng trăm bảng mỗi người cho các đề thi GCSE và A-level mà họ nói là bị rò rỉ, nhưng thực chất có vẻ là đề giả. Một học sinh thi GCSE (kỳ thi cuối cấp tiểu học cho học sinh 16 tuổi, gồm tối thiểu 9 môn) năm nay được một người trên Instagram báo giá 500 bảng Anh cho đề thi một môn. Các cơ quan ra đề thi cho biết việc lộ đề là rất hiếm khi xảy ra. Họ cũng cảnh báo các vụ lừa đảo bán đề thi đang ngày một phổ biến, với những kẻ lừa đảo đòi từ 7,5 tới 4000 bảng Anh cho một đề.

* Bộ Quốc phòng Nga cho biết họ đã ngăn chặn một cuộc tấn công lớn của Ukraine và tiêu diệt 250 lính Ukraine. Không có bình luận nào từ Kyiv và tuyên bố của Nga chưa được xác minh một cách độc lập. Bộ cho biết Ukraine đã phát động cuộc tấn công ở khu vực Donetsk vào Chủ nhật bằng cách sử dụng sáu tiểu đoàn cơ giới và tiểu đoàn hai xe tăng. Một cuộc phản công từ Ukraine đã được hứa hẹn, nhưng vào Chủ nhật, Kyiv kêu gọi im lặng trước chiến dịch.

* Đức trong năm 2024 sẽ gửi hai tàu chiến tới vùng Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, Bộ trưởng Quốc phòng nước này tuyên bố hôm Chủ Nhật. Tuyên bố được ông Boris Pistorius đưa ra tại Đối thoại Shangri-La, giữa lúc căng thẳng đang dâng cao giữa Trung Quốc và Đài Loan cũng như quanh các vấn đề tranh chấp ở Biển Đông. Hôm 4/6, tại hội nghị an ninh quan trọng nhất của vùng Á châu, được tổ chức tại Singapore, ông Pistorius nói các nước cần phải bảo vệ trật tự pháp luật quốc tế và bảo vệ những tuyến đường hàng hải quan trọng. “Để đạt mục tiêu nay, Chính phủ Liên bang Đức đã gửi một tàu khu trục tới Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương hồi năm 2021, và trong 2024 sẽ lại triển khai, mà lần này sẽ là một tàu khu trục và một tàu tiếp vận, tới khu vực,” ông được Reuters trích lời từ bài phát biểu được Bộ Quốc phòng gửi đi từ Berlin.

* Phát biểu tại Đối thoại Shangri-La 2023 vào hôm nay 04/06, Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Lý Thượng Phúc nói một cuộc xung đột với Mỹ sẽ là “một thảm họa quá sức chịu đựng” cho thế giới, và quốc gia của ông tìm cách đối thoại thay cho đối đầu, theo tường thuật từ Reuters. Trong bài phát biểu tại Singapore, ông Lý nói rằng thế giới đủ rộng lớn để Trung Quốc và Mỹ cùng nhau phát triển, bình luận này được đưa ra vài ngày sau khi ông từ chối gặp người đồng cấp Mỹ Lloyd Austin để đàm phán trực tiếp. “Trung Quốc và Mỹ có những hệ thống khác nhau và khác biệt theo nhiều cách thức,” ông Lý nói trong bài phát biểu quan trọng trước quốc tế lần đầu tiên, kể từ khi nhậm chức Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc hồi tháng Ba.

* Thủ tướng Úc Anthony Albanese vừa kết thúc chuyến thăm Việt Nam vào cuối tuần qua, trong đó ông ký một thỏa thuận trị giá hàng triệu đô la để giúp cho Việt Nam giảm phát thải khí nhà kính, chứng kiến lễ ký kết các thỏa thuận hợp tác trên nhiều lĩnh vực. Thủ tướng Úc cũng cho hãng tin ABC biết ông đã vận động chính phủ Việt Nam can thiệp và hai công dân Australia bị kết án tử hình ở Việt Nam đã được khoan hồng.

* Theo dữ liệu được công bố bởi Viện nghiên cứu Lowy vào hôm 4/6, Trung Quốc là nước dẫn đầu về viện trợ phát triển cho 11 quốc gia thuộc khu vực Đông Nam Á. Bloomberg dẫn Bản đồ Viện trợ Đông Nam Á của Viện nghiên cứu Lowy cho biết 11 quốc gia trong khu vực này đã nhận được khoản viện trợ phát triển chính thức 28 tỷ USD mỗi năm trong khoảng thời gian 2015-2021, với khoảng 5,5 tỷ USD đến từ Trung Quốc. Mặc dù vậy, tỷ lệ viện trợ phát triển của nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới cho Đông Nam Á bắt đầu sụt giảm trong những năm gần đây khi các quốc gia khác như Nhật Bản và Hàn Quốc đẩy mạnh hỗ trợ tài chính cho khu vực này.

* Chính quyền Saudi Arabia hôm 4/6 cho biết sẽ tiếp tục cắt giảm sản lượng dầu mỏ ở mức một triệu thùng/ngày, nhằm thúc đẩy giá năng lượng toàn cầu. Theo AFP, quyết định của Riyadh được đưa ra sau cuộc họp vào hôm 3/6 giữa 13 thành viên của tổ chức Các nước Xuất khẩu Dầu mỏ (OPEC) – do Saudi Arabia chủ trì – và 10 quốc gia đối tác do Nga dẫn đầu.

Ngày 2 – 6 – 2023

* Tổng thống Joe Biden ‘ổn’ sau khi vấp và ngã tại một sự kiện ở Colorado, giới chức Nhà Trắng cho hay. Ông vấp phải một bao cát khi phát bằng tốt nghiệp cho học viên Học viện Không quân Mỹ. Ông Biden, 80 tuổi, là vị tổng thống đương nhiệm cao tuổi nhất của Mỹ. Ông được phụ tá đỡ dậy và dường như không bị đau sau khi ngã. “Tôi bị bao cát ngáng chân!” vị tổng thống đùa với các phóng viên khi ông trở về Nhà Trắng tối qua.

* Nga hôm 1/6 cho biết đã đẩy lùi nhiều cuộc tấn công xuyên biên giới từ Ukraine, trong khi cuộc không kích của Nga vào Kyiv đã khiến ba người thiệt mạng, theo Reuters. Cả hai bên đang cố gắng làm mất nhuệ khí và làm suy yếu năng lực quân sự của đối thủ trước một cuộc phản công đã được mong đợi từ lâu của Ukraine, nhắm vào cuộc xâm lược kéo dài 15 tháng của Nga.

* Tổng thống Ba Lan Andrzej Duda ngày 2/6 cho hay đang đề nghị những sửa đổi khẩn cấp đối với một đạo luật về ảnh hưởng của Nga mà ông đã ký trong tuần này vốn đã vấp phải sự chỉ trích của Hoa Kỳ và Liên hiệp châu Âu. Ông Duda nói ông biết có sự phản đối, bao gồm cả ở Ba Lan, đối với luật do đảng Luật pháp và Công lý bảo thủ cầm quyền đề nghị và đang giải quyết bằng cách gửi đề nghị sửa đổi tới quốc hội. Ông kêu gọi các nhà lập pháp Ba Lan hành động nhanh chóng, nhưng không rõ cơ quan lập pháp quốc gia gồm hai viện sẽ quyết định tiến hành nhanh chóng như thế nào.

* Đặc phái viên của Trung Quốc về Ukraine ngày 2/6 kêu gọi các chính phủ “ngừng đưa vũ khí ra chiến trường” và kêu gọi đàm phán hòa bình vào thời điểm Washington và các đồng minh châu Âu đang tăng cường cung cấp phi đạn và xe tăng cho lực lượng Ukraine đang cố chiếm lại lãnh thổ bị Nga chiếm đóng. Ông Lý Huy nói các quan chức Nga và Ukraine sẵn sàng đàm phán hòa bình, nhưng ông không đưa ra dấu hiệu nào cho thấy chuyện này sắp xảy ra.

* Ít nhất 120 người thiệt mạng và 850 người bị thương khi hai đoàn tàu chở khách đụng nhau ở Odisha, Ấn Độ, hôm 2/6, theo giới chức chính quyền ở bang miền đông này. Đây là một trong những tai nạn đường sắt thương vong nhất tại Ấn trong nhiều năm nay. Tới nay đã thu hồi được trên 120 thi thể, tổng giám đốc sở cứu hỏa ở Odisha cho Reuters biết và nói thêm rằng số tử vong có thể tăng lên nữa trong lúc công tác cứu hộ vẫn còn tiếp diễn. Khoảng 850 người được đưa tới các bệnh viện địa phương. Hơn 200 xe cứu thương được huy động.

* Phó thủ tướng Trần Lưu Quang hôm 1/6 yêu cầu các cơ quan chức năng Việt Nam phải hành động “quyết liệt” để gỡ “thẻ vàng” về chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) khi thời hạn giải quyết mà Uỷ ban châu Âu (EC) áp đặt đã gần hết. Việt Nam bị Ủy ban châu Âu đã phạt “thẻ vàng” vào tháng 10/2017 và cảnh báo có thể sẽ cấm nhập thủy sản từ Việt Nam nếu Hà Nội không “làm nhiều hơn” để giải quyết tình trạng IUU.

* Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken nói hôm 2/6 rằng Mỹ đang hợp tác với Ukraine và các đồng minh khác để xây dựng sự đồng thuận xung quanh các yếu tố cốt lõi của một “nền hòa bình công bằng và lâu bền” nhằm chấm dứt chiến tranh với Nga. Ông nói trong một bài phát biểu rằng Washington cũng sẽ khuyến khích các sáng kiến của các quốc gia khác nhằm chấm dứt xung đột, miễn là họ tôn trọng Hiến chương Liên Hiệp Quốc, cũng như chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và nền độc lập của Ukraine.

* Cố vấn An ninh Quốc gia thuộc Nhà Trắng, ông Jake Sullivan, nói rằng Hoa Kỳ không thấy cần phải tăng quy mô kho vũ khí hạt nhân của mình để ngăn ngừa toàn bộ các đối thủ gồm Nga, Trung Quốc và những nước khác cộng lại.

* Chính quyền của Tổng thống Mỹ Biden đang trả đũa việc Nga đình chỉ hiệp ước hạt nhân START Mới. Họ thông báo hôm thứ Năm 1/6 sẽ thu hồi visa của các thanh sát viên hạt nhân Nga, từ chối duyệt đơn xin visa đã nộp của các giám sát viên mới và hủy các giấy phép về tiêu chuẩn để máy bay Nga được vào không phận Hoa Kỳ. Bộ Ngoại giao Mỹ cho hay họ thực hiện các bước đó và các bước khác để đáp trả “những vi phạm liên tục” của Nga đối với START Mới, là hiệp ước kiểm soát vũ khí cuối cùng còn lại giữa hai nước. Mỹ và Nga đang mâu thuẫn nghiêm trọng về cuộc xâm lược của Nga vào Ukraine.

* Một thành phố ở Nhật Bản đã lắp đặt hai máy bán hàng tự động có thể cung cấp đồ ăn và thức uống miễn phí trong trường hợp xảy ra động đất hoặc bão lớn. Hai máy bán hàng tự động đã được lắp đặt tại thành phố ven biển Ako. Các nhà địa chấn học cho rằng thành phố này nằm trong khu vực dễ bị tổn thương trước một trận động đất mạnh dự kiến tấn công bờ biển trung tâm và tây nam Thái Bình Dương của Nhật Bản trong vài thập kỷ tới, Guardian đưa tin.

Ngày 1 – 6 – 2023

* Hạ viện Mỹ đã thông qua một thỏa thuận cho phép Mỹ vay thêm tiền, chỉ vài ngày trước khi nền kinh tế lớn nhất thế giới có nguy cơ vỡ nợ. Biện pháp này được thông qua Hạ viện với 314 phiếu thuận, 117 phiếu chống, mặc dù có những lá phiếu ‘đào ngũ’ từ thành viên thuộc hai đảng. Thượng viện Hoa Kỳ phải bỏ phiếu về dự luật vào cuối tuần này trước khi Tổng thống Joe Biden có thể ký ban hành luật. Chính phủ Mỹ được dự báo sẽ chạm đến trần vay nợ vào thứ Hai 5/6.

* Đài Loan và Mỹ đã ký thỏa thuận đầu tiên trong khuôn khổ đối thoại thương mại mới hôm thứ Năm, tăng cường quan hệ giữa hai nước vào thời điểm căng thẳng tăng cao với Trung Quốc liên quan đến hòn đảo theo thể chế dân chủ này, theo Reuters. Đài Loan và Mỹ bắt đầu cuộc đối thoại trong khuôn khổ có tên Sáng kiến Mỹ-Đài Loan về Thương mại Thế kỷ 21 (U.S.-Taiwan Initiative on 21st Century Trade) diễn ra tháng Tám năm ngoái, sau khi Washington đưa Đài Loan ra khỏi các sáng kiến thương mại xuyên châu Á có tên Khuôn khổ Kinh tế Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương (Indo-Pacific Economic Framework) lớn hơn của mình.

* Một máy bay chiến đấu của Trung Quốc đã thực hiện một thao thác ‘gây hấn không cần thiết’ gần một máy bay quân sự của Mỹ trên Biển Đông trong không phận quốc tế, Hoa Kỳ cho biết hôm thứ Ba 30/05. Bộ chỉ huy quân sự Mỹ chịu trách nhiệm tại khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương nói rằng máy bay J-16 của Trung Quốc đã thực hiện thao tác ‘gây hấn’ này tuần trước và buộc máy bay RC-135 của Mỹ phải bay qua vùng nhiễu động. “Mỹ sẽ tiếp tục bay, điều tàu thuyền, và hoạt động – an toàn và có trách nhiệm – ở bất cứ đâu luật pháp quốc tế cho phép,” Mỹ nói trong một tuyên bố.

* Cơ quan An ninh Liên bang Nga (FSB) ngày 1/6 tuyên bố phát hiện một hoạt động gián điệp của Mỹ xâm nhập hàng nghìn chiếc iPhone bằng phần mềm theo dõi tinh vi. Kaspersky Lab có trụ sở tại Moscow nói hàng chục thiết bị của nhân viên họ đã bị xâm nhập. FSB, tổ chức kế thừa chính của KGB thời Liên Xô, cho biết trong một tuyên bố rằng hàng nghìn thiết bị của Apple đã bị ảnh hưởng, bao gồm cả thiết bị của những người đăng ký trong nước Nga cũng như các nhà ngoại giao nước ngoài có trụ sở tại Nga và Liên Xô cũ.

* Nhà khoa học Mỹ gốc Việt Nguyễn Thục Quyên vừa được trao huân chương Wilhelm Exner năm 2023 do những đóng góp quý báu có tác động trực tiếp đến kinh tế trong tương lai thông qua việc phát triển pin mặt trời hữu cơ. Bà là người Việt Nam đầu tiên được đề cử và nhận giải thưởng cao quý có hơn 100 tuổi đời của Hiệp hội Thương mại Áo.

* Căng thẳng giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc được dự báo sẽ phủ bóng đen lên hội nghị an ninh hàng đầu châu Á trong tuần này, vào lúc Trung Quốc đã từ chối thực hiện một cuộc gặp song phương giữa hai bộ trưởng quốc phòng của hai siêu cường. Đối thoại Shangri-La, thu hút các quan chức quốc phòng hàng đầu, các sĩ quan quân đội cấp cao, các nhà ngoại giao, các nhà sản xuất vũ khí và các nhà phân tích an ninh từ khắp nơi trên thế giới, sẽ diễn ra từ ngày 2-4/6 ở Singapore.

Ngày 31 – 5 – 2023

* Luật an ninh quốc gia mới bắt đầu có hiệu lực trên lãnh thổ Macau của Trung Quốc, theo đó mở rộng các hình phạt đối với bất kỳ ai chống đối Bắc Kinh. Luật mới nhấn mạnh nhiều hơn vào việc ngăn chặn sự can thiệp của nước ngoài vào đặc khu hành chính này. Luật mới có nội dung mở rộng các quy định vốn đã được đưa ra ở Macau lần đầu tiên là từ hồi năm 2009. Chính quyền Macau cho biết những thay đổi này phù hợp với các quy định luật pháp ở Hong Kong, nơi Bắc Kinh đã siết chặt kiểm soát sau những bất ổn chính trị.

* Bắc Hàn nói một tai nạn đã xảy ra khi nước này tiến hành phóng vệ tinh không gian đầu tiên, khiến vệ tinh này lao xuống biển. Bắc Hàn trước đó tuyên bố lên kế hoạch phóng vệ tinh trước ngày 11/06 để do thám các hoạt động quân sự của Mỹ. Giờ đây Bình Nhưỡng nói sẽ cố gắng phóng lần thứ hai càng sớm càng tốt. Vụ phóng đã kích hoạt một báo động giả ở thủ đô Seoul của Hàn Quốc, còn ở Nhật Bản, một cảnh báo được phát ra cho người dân Okinawa, ở miền nam.

* Chủ tập đoàn lính đánh thuê Wagner của Nga, ông Yevgeny Prigozhin, ngày 31/5 loan báo đã yêu cầu các công tố viên điều tra xem liệu các quan chức quốc phòng cấp cao của Nga có phạm bất kỳ “tội ác” nào trước hoặc trong cuộc chiến ở Ukraine hay không. Yêu cầu này là thách thức công khai trắng trợn nhất của ông Prigozhin cho đến nay đối với các quan chức quân sự hàng đầu của Tổng thống Vladimir Putin, Bộ trưởng Quốc phòng Sergei Shoigu và Tổng tham mưu trưởng Valery Gerasimov.

* Việt Nam nói một nhóm các thượng nghị sĩ Hoa Kỳ ủng hộ quan điểm của Việt Nam và ASEAN trong vấn đề Biển Đông khi họ đến thăm Việt Nam vào cuối tuần trước. Đoàn đại biểu, gồm năm thượng nghị sĩ thuộc Đảng Cộng hòa được dẫn đầu bởi Thượng nghị sĩ Mike Crapo của bang Idaho, ngày 26 tháng 5 có cuộc hội kiến với Thủ tướng Phạm Minh Chính tại Hà Nội.

* Hôm 31/5, chính phủ Đức cho biết họ sẽ đóng cửa 4 trong số 5 lãnh sự quán Nga tại nước này bằng cách thu hồi giấy phép của họ, một động thái ăn miếng trả miếng sau quyết định của Moscow giới hạn số lượng nhà ngoại giao Đức hiện diện ở Nga ở mức 350 người, theo Reuters.

* Một nhóm 60 công dân Việt Nam hôm 30/5 đã về tới sân bay Tân Sơn Nhất ở TP HCM, sau khi được giải cứu cùng với hơn 370 người Việt khác tại một sòng bạc ở Philippines. Cổng thông tin chính phủ Việt Nam (VGP News) dẫn thông tin từ Đại sứ quán Việt Nam ở Philippines cho biết rằng có 437 công dân Việt Nam được giải cứu khỏi một cơ sở đánh bạc tại tỉnh Pampanga, gần thủ đô Manila, hồi đầu tháng này.

* Theo thỏa thuận bắt đầu từ đầu năm tới, chủ nhân những chiếc xe điện do Ford sản xuất sẽ được phép sử dụng hơn 12.000 bộ sạc siêu tốc của Tesla tại Mỹ và Canada. CEO của nhà sản xuất ôtô Ford Motor gần đây đã tuyên bố sẽ hợp tác với Tesla để cung cấp dịch vụ sạc điện cho các loại xe điện hiện tại và tương lai của hãng này. Đây là sự hợp tác bất ngờ giữa hai đối thủ cạnh tranh, NBC News đánh giá. Theo thỏa thuận, Ford sẽ được phép sử dụng hơn 12.000 bộ sạc Tesla tại Mỹ và Canada thông qua việc sử dụng bộ chuyển đổi từ đầu năm tới. Ngoài ra, các dòng xe điện thế hệ tiếp theo của Ford, dự kiến ra mắt vào giữa thập kỷ này, sẽ bao gồm phích cắm sạc Tesla.

Ngày 30 – 5 – 2023

* Văn bản lập pháp đầy đủ về thỏa thuận trần nợ giữa Chủ tịch Hạ viện Mỹ Kevin McCarthy với Tổng thống Biden dự kiến được các nhà lập pháp Hạ viện bỏ phiếu trong tuần này. Trọng tâm của thỏa thuận vẫn là việc đình chỉ trần nợ trong vòng hai năm, cho phép chính phủ Mỹ tiếp tục tự do vay tiền. Quốc hội Mỹ cần thông qua thỏa thuận này trước ngày 5/6, khi Bộ Tài chính Mỹ cạn nguồn tiền, theo New York Times. Đổi lại, đảng Cộng hòa yêu cầu một loạt nhượng bộ chính sách từ ông Biden. Đầu tiên là hạn chế về chi tiêu liên bang trong vòng hai năm tới. Ông Biden cũng đồng ý siết chặt yêu cầu nhận trợ cấp thực phẩm và thu hẹp chương trình hỗ trợ tạm thời cho các gia đình khó khăn. Cả hai bên đồng ý thúc đẩy việc cấp phép một số dự án năng lượng. Trong một động thái bất ngờ, cả hai đảng nhất trí đẩy nhanh xây dựng một đường ống dẫn khí đốt tự nhiên mới từ Tây Virginia đến Virginia.

* Một trong những nỗ lực của các quốc gia châu Âu, gồm thành viên Liên hiệp châu Âu (EU) và Anh trong hơn một năm qua là tìm cách “thoát Nga” về nguồn năng lượng hóa thạch: dầu và khí đốt (gas). Câu chuyện của năm 2023 đúng là như thế, theo đánh giá của một phúc trình châu Âu về nguồn điện và giá điện năm 2023. Trong những tuần qua, giá năng lượng ở một số quốc gia châu Âu “giảm xuống âm” (dip into negative values- The Guardian), tạo ra các tựa đề khá giật gân trên cả báo chí Việt Nam. Đúng ra, không có chuyện giá điện “giảm xuống âm”, vì đây là chỉ là hiện tượng cung thừa, nhiều hơn cầu, xảy ra vào thời điểm cụ thể (ví dụ giữa ngày) khi các nguồn điện cạnh tranh nhau để cung cấp tới người tiêu dùng. Việc giá xuống liên tục năm tuần liền cũng chỉ xảy ra ở một số quốc gia có dự trữ khí đốt, dầu lửa tốt nhưng thể hiện một bức tranh lớn hơn: thay đổi cơ cấu ngành cung ứng điện châu Âu và Anh.

* Nga cáo buộc Ukraine đã tấn công Moscow bằng drone sáng sớm thứ Ba, lần đầu tiên thành phố thủ đô Nga trở thành mục tiêu của nhiều drone kể từ khi Nga xâm lược Ukraine. Bộ Quốc phòng Nga nói Kyiv đã gây một “vụ tấn công khủng bố” sử dụng ít nhất tám drone và gây thiệt hại nhỏ cho một số tòa nhà. Thị trưởng Moscow Sergei Sobyanin cho biết không có ai bị thương nặng. Ukraine phủ nhận có liên quan tới vụ tấn công.

* Hàn Quốc đang dùng thỏa thuận vũ khí trị giá 13,7 tỷ USD với Ba Lan, lớn nhất từ trước đến nay của Seoul, để thiết lập nền tảng về sức mạnh quân sự, công nghiệp. Theo đó, các công ty sản xuất vũ khí của cả hai nước hy vọng sẽ đáp ứng nhu cầu từ châu Âu trong tương lai, theo phân tích từ Reuters. Số lượng vũ khí bán của Hàn Quốc đã tăng lên hơn 17 tỷ USD trong năm 2022 từ mức 7,25 tỷ USD vào năm 2021, theo Bộ Quốc phòng nước này, trong bối cảnh các quốc gia Phương Tây đang tăng tốc viện trợ vũ khí cho Ukraine cũng như căng thẳng dâng cao liên quan đến vấn đề Bắc Hàn và Biển Đông.

* Nhật Bản hôm thứ Hai đã đặt hệ thống phòng thủ tên lửa đạn đạo trong tình trạng báo động và cảnh báo sẽ bắn hạ bất kỳ tên lửa nào đe dọa lãnh thổ của mình sau khi Bắc Hàn thông báo về một vụ phóng vệ tinh từ ngày 31/5 đến ngày 11/6. Bắc Hàn – quốc gia sở hữu vũ khí hạt nhân cho biết đã hoàn thành vệ tinh do thám quân sự đầu tiên và nhà lãnh đạo Kim Jong Un đã phê chuẩn những bước chuẩn bị cuối cùng cho vụ phóng. Các nhà phân tích cho rằng vệ tinh này là một phần của chương trình công nghệ do thám, bao gồm máy bay không người lái, nhằm cải thiện khả năng tấn công các mục tiêu của Bắc Hàn có vũ khí hạt nhân trong trường hợp chiến tranh.

* Các nước Phương Tây không cho Belarus lựa chọn nào khác ngoài triển khai vũ khí hạt nhân chiến thuật của Nga và và tốt nhất là đừng ‘vượt qua lằn ranh đỏ’ liên quan đến các vấn đề chiến lược quan trọng, một quan chức cấp cao của Belarus phát biểu hôm thứ Chủ nhật 28/5, theo Reuters. Alexander Volfovich, thư ký hội đồng an ninh Belarus, nói rằng việc rút các vũ khí theo sau sự sụp đổ của Liên bang Xô Viết năm 1991 là điều hợp lý khi Mỹ đã đảm bảo về mặt an ninh và không áp lệnh trừng phạt nào. “Ngày nay, mọi thứ đều bị phá vỡ. Mọi lời hứa đều bị quên lãng,” hãng tin Belta dẫn lời ông Volfovich sau khi ông trả lời phỏng vấn trên truyền hình quốc gia.

* Cảnh sát Ý ngày 30/5 bắt giữ 40 người trong một cuộc trấn áp mới nhắm vào băng đảng mafia ‘Ndrangheta, các nghi phạm bị tố giác buôn bán ma túy với các đối tác ở Mỹ Latin bằng cách sử dụng mạng lưới ngầm của những người Trung Quốc môi giới rửa tiền. Đại úy cảnh sát Guardia di Finanza Angelo Santori nói: “Cuộc đột kích hôm nay là một hoạt động quan trọng cho thấy ‘Ndrangheta là một con bạch tuộc vươn tới mọi nơi với các mối liên kết trên toàn thế giới”.

* Nhà chức trách hàng hải của Malaysia ngày thứ Hai cho biết đạn đại bác được cho là từ thời Thế chiến thứ hai đã được tìm thấy trên một tàu chở hàng được đăng ký ở Trung Quốc bị câu lưu vào cuối tuần qua vì neo đậu trong vùng biển của họ mà không được cho phép. Phát hiện này diễn ra giữa lúc có tin trong tháng này cho biết những người lục rác đã nhắm mục tiêu vào hai xác tàu đắm của Anh trong Thế chiến thứ hai ngoài khơi Malaysia – HMS Prince of Wales và HMS Repulse – bị ngư lôi Nhật Bản đánh chìm vào năm 1941, chỉ ba ngày sau cuộc tấn công tàn khốc nhắm vào Trân Châu Cảng ở Hawaii.

* Các công ty thiết kế, sản xuất chip bán dẫn tiên tiến, thiết bị hệ thống mạng của phương Tây và Đài Loan đang hưởng lợi hàng tỷ USD từ làn sóng bùng nổ của trí tuệ nhân tạo. Cơn sốt AI, bắt nguồn từ sự phổ biến của các hệ thống sáng tạo như ChatGPT, đang hứa hẹn tạo ra lợi nhuận khổng lồ cho những nhà đầu tư đủ khả năng khai thác tiềm năng công nghệ của chúng. AI giống như mỏ vàng đang chờ các công ty công nghệ khai phá. Và như trong cơn sốt đào vàng, những người bán cuốc và xẻng đang hưởng lợi đầu tiên.

* Nghiên cứu của nhóm các nhà khoa học Đại học Copenhagen vừa được công bố cho thấy “bột” đá được tạo ra bên dưới các sông băng ở Greenland có thể hấp thụ khí CO2 khi chúng được rải trên các cánh đồng nông nghiệp. Phương pháp này hứa hẹn giúp loại bỏ hàng tỷ tỷ tấn CO2 trong khí quyền, làm chậm quá trình nóng lên của Trái Đất, theo Guardian.

* Nhiều khu vực tại Canada đang đối mặt những đám cháy rừng nghiêm trọng, khiến hàng nghìn người phải rời bỏ nhà cửa. Cháy rừng nghiêm trọng đã buộc chính quyền bang Nova Scotia ban bố tình trạng khẩn cấp. Tới ngày 29/5, khoảng 16.000 dân từ thành phố Halifax đã phải đi sơ tán do ảnh hưởng của cháy rừng, BBC đưa tin. Viết trên Twitter, Thủ tướng Justin Trudeau miêu tả các đám cháy rừng ở Nova Scotia là “cực kỳ nghiêm trọng”. Ông Trudeau cho biết chính phủ sẵn sàng trợ giúp chính quyền bang nếu cần thiết.

* Văn phòng Công trình hàng không vũ trụ có người lái Trung Quốc (CMSA) cho biết nước này sẽ gửi phi hành gia dân sự đầu tiên vào không gian tới trạm vụ trụ Thiên Cung vào ngày 30/5. “Chuyên gia về tải trọng Gui Haichao là giáo sư tại Đại học Hàng không vũ trụ Bắc Kinh. Ông Gui sẽ chịu trách nhiệm cho hoạt động khoa học thí nghiệm tải trọng trong không gian”, phát ngôn viên CMSA Lin Xiqiang tiết lộ về phi hành gia thường dân đầu tiên của Trung Quốc sáng 29/5, theo AFP. Cho đến nay, tất cả phi hành gia của Trung Quốc được gửi vào vũ trụ đều thuộc biên chế quân đội. Chỉ huy nhiệm vụ không gian ngày 30/5 là Jing Haipeng và thành viên phi hành đoàn thứ ba là Zhu Yangzhu.

Ngày 26 – 5 – 2023

* Bộ Quốc phòng Nga tuyên bố họ đã ngăn cản một vụ tấn công bằng thuyền drone của Ukraine lên một tàu chiến Nga ngoài Biển Đen. Trong khi đó, đài truyền hình Suspilne của Ukraine lại đưa tin tàu chiến Nga bị đánh phá và cần sửa chữa. Phóng viên an ninh BBC Frank Gardner giải thích những gì chúng ta biết về vụ việc này.

* Luật sư Ngô Anh Tuấn, người bào chữa cho ông Bùi Tuấn Lâm bị mời ra khỏi phòng xét xử trong lúc diễn ra phiên tòa. Còn người nhà ông Tuấn Lâm gồm vợ và hai em trai thì bị lực lượng an ninh áp giải về phường Hoà Cường Bắc, quận Hải Châu. Bà Lê Thị Thanh Lâm, vợ ông Bùi Tuấn Lâm kể với BBC News Tiếng Việt ngày 26/6 về trải nghiệm “kinh khủng khiếp” khi bị lôi đi xềnh xệch lên xe cảnh sát chỉ vì hét lên “chồng tôi vô tội” trước cổng tòa án sau khi phiên toàn kết thúc. Cùng lúc đó, hai em chồng của bà cũng bị lực lương an ninh trấn áp, bắt lên xe đem về đồn cùng bà Lâm.

* Hôm thứ Năm 26/5, Nga đã xúc tiến kế hoạch triển khai vũ khí hạt nhân chiến thuật ở Belarus, theo Reuters. Lãnh đạo hai nước cho biết các đầu đạn đã sẵn sàng di chuyển, đây là lần đầu tiên Điện Kremlin triển khai những quả bom như vậy bên ngoài nước Nga kể từ khi Liên Xô sụp đổ năm 1991. Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ đã lên án kế hoạch trên, nhưng cho biết Washington không có ý định thay đổi quan điểm của mình về vũ khí hạt nhân chiến lược hoặc nhận thấy bất kỳ dấu hiệu nào cho thấy Nga đang chuẩn bị sử dụng vũ khí hạt nhân.

* Nhiều người Việt ở Mỹ đang thực hiện các khâu chuẩn bị cần thiết để có thể hỗ trợ đưa những người tị nạn đồng hương đến Mỹ định cư theo một chương trình mới được thành lập bởi Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ. Chương trình Welcome Corps, ra mắt vào tháng 1 năm nay, cho phép công dân hoặc thường trú nhân ở Hoa Kỳ có thể bảo trợ những người tị nạn hội đủ tiêu chuẩn sang Mỹ định cư.

* Công ty cấy ghép não Neuralink của tỷ phú Elon Musk loan báo được các cơ quan quản lý Hoa Kỳ cho phép bắt đầu thử nghiệm thiết bị của họ nơi con người. Công ty đăng thông báo trên Twitter tối ngày 25/5 nhưng không cung cấp thông tin chi tiết về một nghiên cứu tiềm năng. Cuộc nghiên cứu cũng chưa xuất hiện trong cơ sở dữ liệu thử nghiệm lâm sàng của chính phủ Hoa Kỳ.

* Nga ngày 26/5 tỏ dấu họ đánh giá tích cực sáng kiến hòa bình Ukraine của Đức Giáo hoàng Phanxicô, nhưng nhấn mạnh rằng không có kế hoạch ngay lập tức cho một phái bộ Vatican đến Moscow. Tuyên bố của Bộ Ngoại giao Nga gửi cho thông tấn xã nhà nước RIA Novosti là sự thừa nhận công khai đầu tiên của Moscow về động thái của Đức Giáo hoàng Phanxicô. Việc này diễn ra sau thông báo cuối tuần của Vatican rằng một nhân vật kỳ cựu trong các sáng kiến hòa giải của Giáo hội Công giáo, Hồng y người Ý Matteo Zuppi, đã được Đức Giáo hoàng Phanxicô bổ nhiệm làm đặc phái viên của ngài.

* Hơn 80 tổ chức quốc tế tranh đấu vì nhân quyền và công bằng khí hậu từ khắp nơi trên thế giới vừa ký một thỉnh nguyện thư kêu gọi chính quyền Việt Nam trả tự do ngay lập tức cho luật sư môi trường Đặng Đình Bách, người được cho là sẽ tuyệt thực từ ngày 24/6 sắp tới. Đồng thời, nhóm này cũng vận động chiến dịch tuyệt thực kéo dài một tháng để tiếp sức với ông.

* Các phiến quân ở khu vực Papua của Indonesia đe dọa sẽ bắn một phi công người New Zealand mà họ bắt làm con tin hồi tháng 2, nếu các quốc gia không đáp ứng yêu sách của họ là phải bắt đầu đàm phán về nền độc lập của họ trong vòng hai tháng, theo một video mới do nhóm này công bố hôm thứ Sáu 26/5.

* Siêu bão Mawar đã mạnh lên cấp 5, cấp cao nhất trên thang cảnh báo bão quốc tế, và tiến gần Philippines. Đây là cơn bão mạnh nhất được ghi nhận kể từ 2021. Đêm 26/5, tâm bão Mawar nằm cách đảo Luzon của Philippines khoảng 1.400 km về phía Đông. Theo Trung tâm Cảnh báo bão liên hợp của Hải quân Mỹ, bão Mawar có sức gió mạnh 297 km/h. Bão hiện di chuyển về hướng Tây với tốc độ 27 km/h, theo New York Times. Các cơ quan khí tượng dự báo khi áp sát Philippines, bão Mawar sẽ gây mưa rất lớn, đi kèm lũ lụt, sạt lở đất, gió giật mạnh cho phía bắc đảo Luzon từ tối ngày 28/5 hoặc sáng ngày 29/5. Bão cũng gây mưa lớn cho phần còn lại của Philippines.

* Tổng thống Mexico Andres Manuel Lopez Obrador hôm 25/5 đã kêu gọi cử tri Mỹ gốc Latinh không bầu cho Thống đốc bang Florida Ron DeSantis trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2024. Trong tuyên bố tranh cử tổng thống Mỹ vào năm 2024, ứng viên hàng đầu của đảng Cộng hòa Ron DeSantis cam kết xây tường ở biên giới với Mexico. Đây là một trong những tuyên bố cứng rắn về vấn đề nhập cư mà vị thống đốc bang Florida tin rằng sẽ được các cử tri Mỹ Latinh ủng hộ. Tuy nhiên, Tổng thống Mexico Andres Manuel Lopez Obrador đã bác bỏ các tuyên bố này.