Trang Chủ
Lê Tấn Tài
Đồng hồ ngày tận thế (tiếng Anh: Doomsday Clock) không phải là đồng hồ thật với những cây kim di chuyển mà chỉ mang tính ẩn dụ (metaphorical timepiece) được “Bản tin của các nhà khoa học nguyên tử” (the Bulletin of the Atomic Scientists) thuộc Đại học Chicago lập ra năm 1947 để cảnh báo loài người. Nó có hình một phần tư chiếc đồng hồ thật với các cây kim dùng làm biểu tượng cách “loài người sắp hủy diệt thế giới của mình như thế nào”.
Bulletin of the Atomic Scientists được sáng lập bởi một nhóm các nhà khoa học tham gia dự án sản xuất bom nguyên tử trong Thế chiến II. Ban đầu, Bulletin chỉ điều chỉnh đồng hồ tận thế dựa trên đe dọa về hạt nhân. Nhưng từ 2007, Bulletin quyết định bổ sung Trí tuệ nhân tạo, vũ khí hạt nhân và sự phát triển của hàng loạt vũ khí hủy diệt khác được đưa vào danh sách các mối đe dọa khi nhóm khoa học “Đồng hồ Ngày tận thế” đánh giá mức độ thảm họa Trái Đất phải hứng chịu. Theo họ, quyết định điều chỉnh mốc thời gian của đồng hồ này được đưa ra chủ yếu do nguy cơ leo thang xung đột hạt nhân. Bên cạnh đó, Trái Đất cũng đối mặt những hiểm họa từ khủng hoảng khí hậu, sự bùng phát các thảm họa sinh học như Covid-19.
Rachel Bronson, CEO của Bulletin, nói: “Chúng ta đang sống trong thời kỳ nguy hiểm chưa từng có tiền lệ, đồng hồ tận thế phản ánh thực tế đó. Quyết định của các chuyên gia không thể bị xem nhẹ. Chúng tôi kêu gọi các nhà lãnh đạo xem xét mọi lựa chọn trong khả năng của họ để đảo ngược đồng hồ”.
“Đồng hồ Ngày tận thế” luôn trở thành một sự kiện tượng trưng mang tính tiên tri nhằm đưa ra mức độ cảnh báo về thảm họa hạt nhân ở phạm vi toàn cầu. Mốc thời gian mà đồng hồ ngày tận thế hiển thị là 12 giờ đêm hay 0 giờ. Nửa đêm được coi là thời điểm diệt vong cho nền văn minh nhân loại. Đồng hồ càng tiến gần đến mốc 0gi bao nhiêu thì nguy cơ nhân loại đối diện với ngày tận thế thật sự càng lớn bấy nhiêu. Năm 1947 đánh dấu thời điểm bắt đầu Chiến tranh Lạnh giữa Hoa Kỳ và Liên Xô, đồng hồ ngày tận thế chỉ 23:53. Mang tính tượng trưng, để phản ánh những diễn biến chính trị thế giới nguy hiểm đối với loài người, cho đến năm 2017, các kim đồng hồ đã được chỉnh 23 lần.
Cơ quan nầy đánh giá đồng hồ vào mỗi tháng Giêng. Đồng hồ đã gây xôn xao khi nó được đặt thành 100 giây đến nửa đêm vào năm 2020, lần đầu tiên chiếc đồng hồ nổi tiếng giảm xuống từng giây thay vì từng phút. Thế giới chỉ còn 100 giây nữa là đến “nửa đêm” (midnight) – mốc tượng trưng cho ngày tận thế (apocalypse). Chính vì các cuộc thử nghiệm tên lửa tầm xa của Triều Tiên, mối quan hệ đi xuống giữa hai cường quốc hạt nhân Nga và Mỹ, sự phát triển vượt bậc của trí thông minh nhân tạo, đều ảnh hưởng tới kết quả năm nầy. Tổ chức vận hành đồng hồ nói rằng họ đã sử dụng chiếc đồng hồ trong hơn bảy thập niên qua để truyền đạt mức độ rủi ro của các mối đe dọa hiện hữu. Vào thời điểm đó, các nhà khoa học của Bulletin nói rằng chúng ta “đang ở ngưỡng cửa của sự diệt vong.”
Bản tin của các nhà khoa học nguyên tử thông báo họ đã đặt lại những cây kim thời gian (the hands of time) trên đồng hồ vào ngày thứ Ba 24 Tháng Giêng 2023, họ đã chuyển kim phút của “Đồng hồ Ngày tận thế” sang 90 giây đến nửa đêm. Đây là bản cập nhật đồng hồ đầu tiên kể từ khi cuộc chiến của Nga ở Ukraine bắt đầu vào tháng 2 năm 2022, gây ra một cuộc chiến ở châu Âu và một làn sóng người tị nạn mới, làm dấy lên lo ngại về thảm họa hạt nhân trong một năm đầy hỏa hoạn và lũ lụt trên khắp thế giới. Về bản cập nhật mới, Mary Robinson, cựu Cao ủy Nhân quyền Liên Hợp Quốc, cho biết: “Đồng hồ Ngày tận thế đang gióng lên hồi chuông cảnh báo cho toàn nhân loại. Chúng ta đang ở bên bờ vực thẳm. Nhưng các nhà lãnh đạo của chúng ta đã không hành động đủ nhanh hoặc mở rộng quy mô để đảm bảo một hành tinh hòa bình và có thể sống được.”
Tuy nhiên, mọi thứ có thể thay đổi vào lần sau khi tình trạng chiếc đồng hồ mới được đưa ra. Liệu kim phút có lùi lại, tiêu biểu cho số phận Trái Đất tạm thời được đẩy lui khỏi hiểm họa hay nhân loại sắp rơi xuống bờ vực hủy diệt?
