Lê Tấn Tài
“Deep State” (tạm dịch: “Nhà nước ngầm” hoặc “Chính phủ ngầm”) là một thuật ngữ thường được sử dụng để mô tả một nhóm quyền lực ngầm hoặc mạng lưới các cá nhân, tổ chức trong chính phủ, quân đội, cơ quan tình báo hoặc các tổ chức tư nhân, được cho là hoạt động phía sau hậu trường để kiểm soát hoặc ảnh hưởng đến chính sách và sự vận hành của nhà nước mà không thông qua các cơ chế dân chủ công khai.
Thuật ngữ nầy bắt nguồn từ Thổ Nhĩ Kỳ, từ đó, khái niệm này đã lan sang các nước khác và được sử dụng rộng rãi, đặc biệt trong các cuộc thảo luận chính trị ở Mỹ và phương Tây.
Ở Mỹ, “Deep State” thường được nhắc đến bởi những người cho rằng có các lực lượng ngầm trong chính quyền liên bang (như cơ quan tình báo CIA, FBI, hoặc các nhóm lợi ích khác) đang cố gắng gây ảnh hưởng hoặc phá hoại các chính sách của chính quyền được bầu cử công khai. Thuật ngữ này phổ biến hơn trong các bài phát biểu và tranh luận chính trị, đặc biệt từ các nhân vật có quan điểm hoài nghi về chính phủ, được coi là một thuyết âm mưu, bởi vì không có bằng chứng rõ ràng về sự tồn tại của một tổ chức ngầm như vậy. Tuy nhiên, nhiều người cho rằng ảnh hưởng của các tổ chức lợi ích, các tập đoàn lớn, hoặc các cơ quan chính phủ trong việc định hình chính sách là có thật, dù điều này không nhất thiết cấu thành một “Deep State”.
Trong bối cảnh chính trị hiện nay ở Mỹ, “Deep State” được sử dụng để chỉ một giả định rằng có một nhóm hoặc mạng lưới quyền lực ngầm bên trong chính phủ liên bang (như trong các cơ quan tình báo, quân đội hoặc bộ máy hành chính) đang cố gắng điều khiển hoặc cản trở các chính sách của những nhà lãnh đạo được bầu cử hợp pháp, đặc biệt trong thời kỳ Tổng thống Donald Trump nắm quyền. Ông Trump và các đồng minh của mình thường cáo buộc rằng có một “Deep State” trong chính phủ Mỹ đang âm mưu chống lại ông, bao gồm việc phá hoại các chính sách của ông hoặc thúc đẩy các cuộc điều tra nhằm vào ông. Cơ quan tình báo (CIA, FBI, NSA) thường bị chỉ trích là có quyền lực quá lớn và hoạt động vượt ra ngoài sự kiểm soát của các cơ quan dân cử. Bộ Ngoại giao và Lầu Năm Góc cũng bị cáo buộc giữ quan điểm đối lập với chính sách của Tổng thống hoặc Quốc hội. Một số ý kiến cho rằng các quan chức hành chính lâu năm (thường gọi là “bureaucrats”) có thể cũng gây cản trở chính sách mới hoặc thực thi chậm trễ do bất đồng chính trị.
Chính vì vậy, Tổng thống Trump đã tước bỏ đặc quyền bảo vệ an ninh của Mike Pompeo, cáo buộc ông ta lúc còn làm giám đốc CIA đại diện cho sự thao túng của tầng lớp thượng lưu, che giấu sự thật, bảo vệ lợi ích của Deep State, và che đậy các tài liệu liên quan đến vụ ám sát JFK, thậm chí dính líu đến kế hoạch loại bỏ Assange vì những tiết lộ gây chấn động. Trump nhấn mạnh rằng Pompeo không phải đồng minh của nhân dân Mỹ, mà là một công cụ phục vụ giới quyền lực ngầm. Quyết định của Trump được xem là bước ngoặt, phơi bày những bí mật đen tối và làm lung lay sự tồn tại của Deep State (tát cạn đầm lầy).
Những người ủng hộ ý tưởng này thường chỉ ra rằng các tổ chức như CIA hoặc FBI đã có những hành vi mờ ám trong lịch sử. Một số cáo buộc rằng các tổ chức này ưu tiên bảo vệ quyền lợi riêng hơn là tuân theo ý chí của nhân dân thông qua các đại diện được bầu.
Nhưng nhiều chuyên gia và nhà phân tích cho rằng “Deep State” là một thuyết âm mưu hơn là một thực tế. Họ lập luận rằng những gì bị gọi là “Deep State” chỉ là kết quả tự nhiên của sự phức tạp trong các cơ quan chính phủ lớn.
Những người chỉ trích cũng cho rằng thuật ngữ này được sử dụng để tạo ra sự nghi ngờ đối với các cơ quan chính phủ và làm suy yếu niềm tin vào nền dân chủ. Các chính trị gia sử dụng thuật ngữ nầy để công kích đối thủ hoặc làm tăng sự ngờ vực của công chúng đối với chính phủ. Điều này góp phần làm gia tăng sự chia rẽ giữa các đảng phái ở Mỹ, làm giảm niềm tin của người dân vào các tổ chức quan trọng, từ cơ quan hành chính đến tư pháp hoặc làm chậm trễ việc thông qua các chính sách, vì những mâu thuẫn giữa chính quyền và các tổ chức bị cáo buộc.
Tóm lại, việc sử dụng thuật ngữ “Deep State” phụ thuộc nhiều vào quan điểm chính trị và xã hội của từng người. Đây là một khái niệm gây tranh cãi. Một số người tin rằng có các lực lượng ngầm thực sự tồn tại và đang điều khiển chính trị Mỹ, trong khi những người khác coi đây là một công cụ chính trị hoặc một thuyết âm mưu. Sự thật có lẽ phức tạp hơn, nhưng điều rõ ràng là thuật ngữ này đã làm gia tăng sự nghi ngờ và phân cực trong chính trị Mỹ.