Tình cờ, tôi gặp lại thằng bạn cùng học lớp vở lòng ở quê, sau hơn 50 năm. Hắn khoe:
– Ngày xưa mi chê tau là thằng ba nhất:
Học dốt nhất.
Nhiều tuổi nhất.
Xấu trai nhất.
Bây giờ mi cải chính đi, vẫn ba nhất, nhưng là ba nhất của ngày nay:
Giàu nhất.
Quan to nhất.
Học vị cao nhất.
Hắn nói đúng. Cả lớp vỡ lòng ngày xưa của chúng tôi, hiện nay không có ai bằng hắn. Hắn khoe tiếp:
– Tau là Tiến sĩ.
Trời đất. Nếu hắn nói là hắn có nhiều tiền, làm quan to tôi chẳng lạ, đằng này, hắn học cực dốt, đúp lên đúp xuống, đúp hết tiêu chuẩn học đúp vẫn không lấy nổi cái bằng tốt nghiệp cấp 1 phổ thông mà là Tiến sĩ. Trong khi tôi đang trố mắt ngạc nhiên, hắn cười:
– Đi uống rượu với tau.
Tôi chưa kịp phản đối, hắn đã kéo tôi lên cái xe ô tô con bóng nhoáng, khoe:
– Tau mới lấy con ni, 10 tỷ.
Vào nhà hàng, hắn chủ động gọi đủ thứ, nào tôm hùm, vi cá mập, chân gấu, rượu tây…
Hắn vốn quen ăn sang, ngoài ra, hắn muốn trả ơn cho những lần tôi cho hắn coppi bài kiểm tra những năm cùng học lớp một. Tôi hỏi hắn:
– Mi mua bằng Tiến sĩ mấy tỷ?
Hắn cười:
– Bằng xịn, thật 100%.
Thấy tôi ngạc nhiên, hắn cười:
– Có gì mà ngạc nhiên, tau nói mi nghe. Thôi học trường phổ thông, tau làm thằng đội trưởng đội thiếu niên, sau đó làm xã đoàn. Bố tau đưa tau lên làm huyện đoàn, rồi lên tỉnh đoàn, bây giờ tau làm bên chính quyền.
Tau học bổ túc văn hóa một tối 2 tiết, 1 năm 3 lớp, lấy bằng tốt nghiệp cấp 3 bổ túc văn hóa, thằng nào thi cũng đỗ. Bố tau cử tau học đại học dự bị một năm, năm sau vào học đại học chính qui dài hạn như bọn mi.
Tau là đảng viên, làm lớp trưởng, khoa xây dựng Đảng , tau làm “Con chim đầu đàn”. Chẳng thầy mô cô mô dám cho thằng đảng viên, lớp trưởng hay con “Chim đầu đàn” điểm thấp.
Ra trường, về cơ quan cũ, làm việc cũ. Bố tau cử tau đi học Nghiên cứu sinh. Nói là học, tau chỉ ở trường một năm không nhiều hơn 30 ngày.
Sau 3 năm, bảo vệ luận án, nhận bằng “tiến sĩ”
Tôi hỏi hắn:
– Hiện ni mi nghiên cứu cái chi?
Hắn cười:
– Học dốt như tau thì nghiên cứu cái chi. Vấn đề là quan ngày xưa “tiến sĩ”, quan ngày nay cũng “tiến sĩ”, chẳng nhẽ để quan ngày nay thua quan ngày xưa?
Tôi đã vỡ nhẽ. Có con đường tắt thênh thang cho những thằng như hắn, đó là các lớp “bổ túc văn hóa”, “đại học dự bị”, học “nghiên cứu sinh nhận bằng tiến sĩ”…
Hắn cũng biết “tiến sĩ” ngày xưa khác “tiến sĩ” ngày nay, “tiến sĩ” ngày xưa là người giỏi nhất nước, “tiến sĩ” ngày nay như hắn là thằng học dốt nhất làng.
Thấy tôi trầm tư, hắn lấy chén rượu đã được nhân viên phục vụ rót, đưa một chén đưa cho tôi, một chén cho hắn, hắn cười đắc chí:
– Trăm phần trăm, cụng cái mi.
Tôi cụng li với hắn, dù sao chúng tôi cũng đã từng có những ngày xưa thân ái, những ngày cùng đi chăn bò.