Trong một sự trùng hợp thú vị của lịch sử, khoảng 122 năm trước đây, Tổng Thống Theodore Roosevelt, khi là lữ đoàn trưởng một đơn vị kỵ binh chiến đấu ở Cuba đã viết một bức thư gây chấn động gửi cấp chỉ huy, với nội dung đòi đưa hàng ngàn quân nhân đang đau ốm vì sốt rét ra khỏi nơi này, trước khi họ đều chết cả.
Theo bài viết đăng tải trên Navy Times hôm Thứ Sáu, 3 Tháng Tư, các giới chức lãnh đạo Hải Quân Mỹ đang phải đối đầu với sự chỉ trích gay gắt của dư luận sau khi có quyết định giải nhiệm Đại Tá Brett Crozier khỏi chức vụ hạm trưởng chiếc hàng không mẫu hạm Theodore Roosevelt, vì đã để lọt ra ngoài bức thư dài 4 trang, trong đó ông kêu gọi phải nhanh chóng có biện pháp di tản đa số thủy thủ đoàn gồm 4,800 người ra khỏi chiến hạm để ngăn chặn lây lan COVID-19.
Đại Tá Crozier viết rằng: “Chúng ta không đang trong tình trạng chiến tranh. Các thủy thủ không cần phải hy sinh. Nếu chúng ta không có hành động ngay lập tức, chúng ta đã không chăm sóc đúng mức cho tài sản quý báu của chúng ta: Đó là các Thủy Thủ.”
Quyền Bộ Trưởng Hải Quân Thomas Modly hôm Thứ Năm sau khi ra lệnh giải nhiệm ông Crozier đã nói với báo chí rằng bức thư này “gây nguy hại cho nỗ lực của Hải Quân và nỗ lực của cấp chỉ huy khi tìm cách giải quyết vấn đề, tạo ra sự hoảng loạn và nhận xét sai lầm là Hải Quân và chính phủ không làm gì cả.”
Trong một sự trùng hợp hiếm thấy của lịch sử, khoảng 122 năm trước đây, người mà chiến hạm này nay được mang tên, cũng đã phải ở trong hoàn cảnh khó xử để phải viết một lá thư tương tự để gởi cho cấp chỉ huy cao hơn.
Vào mùa Hè năm 1898, khi cuộc chiến Mỹ và Tây Ban Nha ở Cuba đến hồi kết thúc, các quân nhân thuộc Quân Đoàn 5 của Mỹ, đóng ở Santiago de Cuba, gồm cả lữ đoàn kỵ binh “Rough Riders” của Đại Tá Theodore Roosevelt, đang phải đối đầu với kẻ địch nguy hiểm nhất: đó là sốt rét và sốt vàng da.
Trong số khoảng 4,270 quân nhân thuộc Quân Đoàn 5 thì có tới gần 4,000 người bị đau ốm trầm trọng. Nhiều người trong số này có nguy cơ chết tới nơi.
Trong hoàn cảnh đó, chỉ huy trưởng tám đơn vị chính của quân đoàn, gồm cả ông Roosevelt, đều thấy rằng nếu còn ở lại Cuba, quân đoàn này sẽ coi như bị tiêu diệt.
Họ quyết định lên gặp riêng Thiếu Tướng William Shafter, tư lệnh quân đoàn, để đề nghị là nhanh chóng xin rút khỏi Cuba. Kết quả cuộc họp đó như thế nào, Tướng Shafter có đồng ý hay không, lịch sử không cho biết rõ ràng.
Nhưng bất kể là tướng Shafter có đưa lời yêu cầu triệt thoái lên cấp trên hay không, các tư lệnh này quyết định là họ viết xuống lời yêu cầu của họ để gửi văn thư chính thức tới cấp chỉ huy trực tiếp.
Nhiệm vụ viết bức thư được giao cho Đại Tá Roosevelt. Vì lúc đó ông là “người duy nhất không ở cấp tướng”, do vậy sẽ không bị ảnh hưởng nhiều về đường binh nghiệp.
Trong bức thư, ông Roosevelt viết rằng việc giữ quân đoàn ở lại Cuba “sẽ chỉ làm thiệt mạng hàng ngàn người”. Ông cũng cho biết rằng trong đơn vị của ông đã có 1,500 ca bệnh sốt rét và “tuy chưa có ai chết, nhưng cả hệ thống chỉ huy đều đã suy yếu, nứt rạn, với mọi người đều có thể gục ngã bất cứ lúc nào.”
Tổng Thống Roosevelt trong bức thư đó, cũng nói rằng ông phải viết bức thư vì không thể nhìn những người lính dưới quyền mình, những người từng can đảm chiến đấu, chấp nhận hy sinh, phải “chết một cách không cần thiết và vô nghĩa lý”.
Bức thư được chỉ huy các đơn vị cùng ký và chuyển tới Tướng Shafter, để chuyển về Bộ Tổng Tham Mưu ở Washington.
Nhưng có lẽ vì lo sợ là Tướng Shafter sẽ không làm gì, một bản sao bức thư, bằng cách nào đó, cũng được gửi tới một phóng viên AP, có tin nói rằng từ chính tay ông Roosevelt.
Người phóng viên AP ngay lập tức gửi điện tín về trụ sở AP ở Mỹ. Bức thư được loan tải trên nhiều tờ báo ngay cùng ngày 1 Tháng Tám năm 1898. Tổng Thống William McKinley đã vô cùng giận dữ, đòi “phải tìm cho ra” kẻ đã phổ biến bức thư này.
Tổng Thống McKinnley lúc đó sắp đạt thỏa thuận hòa bình với Tây Ban Nha, và tìm cách duy trì tất cả lực lượng ở Cuba cho tới ký xong. Nhưng vì áp lực dư luận, ông phải ra lệnh nhanh chóng triệt thoái Quân Đoàn 5 về Long Island, New York.
Cũng giống như lời quyền Bộ Trưởng Hải Quân Modly nói trong cuộc họp báo tuần qua, Tướng Shafter 122 năm trước có lời cáo buộc rằng hành động tiết lộ lá thư “đã khiến cho cả nước phải lo sợ và đau buồn.”
Tổng Thống Roosevelt, trong hồi ký “The Rough Riders” viết rằng nếu giữ đơn vị này ở Cuba thì sẽ là sự “hủy diệt toàn bộ đơn vị một cách vô nghĩa.”